Το στρες αποτελεί μια φυσιολογική απάντηση του οργανισμού απέναντι σε ένα απαιτητικό ερέθισμα. Είναι ο τρόπος που το σώμα μας, μας κρατά σε εγρήγορση ώστε να διαχειριστούμε αποτελεσματικά τη νέα κατάσταση πραγμάτων. Στα πλαίσια αυτού, εμφανίζεται η αντίδραση φυγής ή πάλης, ένας αυτόματος μηχανισμός επιβίωσης, που προετοιμάζει το σώμα να αναλάβει δράση. Όλες οι παραγόμενες σωματικές αισθήσεις συμβαίνουν για τους σωστούς λόγους – να προετοιμάσουν το σώμα μας να τρέξει μακριά ή να παλέψει. Μπορεί να παρατηρηθούν λοιπόν, αλλαγές στην όραση, ταχυπαλμία, ξηροστομία, ίλιγγος, αίσθημα ζάλης. Οι σκέψεις μας τρέχουν, η αναπνοή γίνεται ρηχότερη και πιο γρήγορη, τα επινεφρίδια εκκρίνουν αδρεναλίνη, ανάγκη διούρησης, κρύα χέρια, ιδρωμένες παλάμες, ναυτία και πεταλούδες στο στομάχι, μυϊκή ένταση. Σε μικρές δόσεις το στρες αποτελεί μια παραγωγική αντίδραση του ατόμου απέναντι στις απαιτήσεις της ζωής, αν όμως περάσουμε στο χρόνιο στρες τότε αυτό μετατρέπεται σε μια σταθερή απειλή.
Συνεπώς, ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι επιλέγουν να ζουν, μπορεί να έχει ένα τεράστιο αντίκτυπο στην υγεία τους. Το στρες ειδικά φαίνεται να έχει συμμετοχή στην εμφάνιση πολλών ασθενειών όπως η κατάθλιψη, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ο καρκίνος, οι σεξουαλικές δυσλειτουργίες κ.λ.π και για το λόγο αυτό, από ένα σημείο και μετά βιώνεται από το σώμα μας ως απειλητικό.
Το στρεσσογόνο γεγονός…
Στρεσσογόνα γεγονότα μπορεί να αντιμετωπίζει ένας άνθρωπος σε κάθε ηλικιακή φάση, απλά η ποιότητα αυτών είναι διαφορετική. Στρες προκαλεί ο θάνατος ενός συντρόφου, αλλά και ένα διαζύγιο. Μια εγκυμοσύνη, αλλά και ένας γάμος. Η αλλαγή στο ωράριο εργασίας, αλλά και η συνταξιοδότηση. Όταν αλλάζει το σχολικού περιβάλλον ή το σπίτι. Στην αρχή της σχολικής ζωής, αλλά και το τέλος αυτής. Στη Σκάλα του Άγχους για τα Γεγονότα της Ζωής, τη μεγαλύτερη στρεσσογόνα αξία φαίνεται να έχει ο θάνατος ενός συντρόφου (100) και τη μικρότερη (11) μια μικρή παραβίαση ενός κανόνα.
Μόνο και μόνο όμως η παρουσία ενός στρεσσογόνου γεγονότος, μπορεί να είναι απειλητικό για τη ζωή; Όχι. Στα καρδιακά νοσήματα για παράδειγμα, υπάρχει μια συμμετοχή του τρόπου ζωής, του τύπου προσωπικότητας, γενετικών παραγόντων και του στρες. Επίσης, το ίδιο το στρες, δε σχετίζεται μόνο με τα γεγονότα ζωής. Το πως ένα άτομο αντιλαμβάνεται και ερμηνεύει τα γεγονότα μπορεί να αλλάξει όλη του την εμπειρία. Αυτό που για κάποιον είναι καταστροφικό για κάποιον άλλο μπορεί να είναι μια πρόκληση και μια ευκαιρία για ανάπτυξη. Επιπλέον, έχει διαφορετικό αντίκτυπο ένα στρεσσογόνο γεγονός που είναι αναμενόμενο, από κάποιο που βρίσκει τον άνθρωπο απροετοίμαστο και χαλαρό. Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως τα στρεσσογόνα γεγονότα λειτουργούν αθροιστικά. Οπότε, αν συμβεί μια σωρεία στρεσσογόνων γεγονότων την ίδια χρονική στιγμή, αυτά θα έχουν ένα μεγαλύτερο αντίκτυπο από το να συμβεί ένα μεμονωμένο γεγονός, συνυπολογίζοντας βέβαια πάντα την στρεσσογόνα αξία του γεγονότος.
Χρειάζεται το στρες;
Το αντίκτυπο ενός στρεσσογόνου γεγονότος εξαρτάται κατά συνέπεια, από το ποιες άλλες καταστάσεις βιώνει το άτομο την ίδια περίοδο (π.χ., οικονομικές δυσκολίες, προβλήματα με το νόμο ή στην οικογενειακή ζωή), πόσο σημαντικά το γεγονός επηρεάζει τις καθημερινές ρουτίνες, και σε τι βαθμό το γεγονός αποτελεί ένα προσωπικό κίνδυνο. Ο Richard Lazarus (1981) πρότεινε πως το άθροισμα μικρών δυσκολιών μερικές φορές είναι περισσότερο στρεσσογόνο μακροπρόθεσμα από ότι μεγάλα γεγονότα που αλλάζουν τη ζωή.
Καθώς εμβαθύνουμε στο θέμα, γίνεται φανερό πως το στρες αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας. Όπως συμβαίνει με πολλές καταστάσεις, κινείται και αυτό πάνω σε ένα συνεχές. Μπορεί να αποτελεί μια φυσιολογική και χρήσιμη αντίδραση, απέναντι σε ένα γεγονός ή να μετατραπεί σε μια σταθερή απειλή αν παγιωθεί. Είναι λοιπόν σημαντικό να μάθουμε να διαχειριζόμαστε το στρες μας. Να το διαχειριζόμαστε, όχι να το εξαφανίσουμε. Αν μπορούσε ποτέ να γίνει κάτι τέτοιο, δε θα υπήρχε αυτόματα και ο μηχανισμός που μας κινητοποιεί παρουσία ενός απειλητικού ερεθίσματος.
Πώς μπορούμε να διαχειριζόμαστε όμως το στρες;
Μπορούμε να διαχειριστούμε το στρες με το να μάθουμε να χαλαρώνουμε το σώμα μας και το μυαλό μας, με ασκήσεις μυϊκής χαλάρωσης και διαλογισμό. Με το να δημιουργούμε μικρές ανάσες στην καθημερινότητα. Ακόμα και η απλή κίνηση του να απολαύσω ένα ποιοτικό ρόφημα στη διάρκεια μιας εργασιακής μέρας, να κάνω λίγο πίσω την καρέκλα μου και να απομακρυνθώ για κάποιες στιγμές από την οθόνη, να μεταφερθώ με τα μάτια της φαντασίας μου σε ένα όμορφο μέρος που ξέρω πως εκεί πάντα χαλαρώνω, είναι ανάπαυλα. Φυσικά, η σωστή διατροφή, η σωματική άσκηση και η επαφή με τη φύση έχουν να προσφέρουν τα μέγιστα στη διαχείριση του στρες. Βλέπουμε, πως δεν είμαστε ανυπεράσπιστοι απέναντι στο στρες. Μπορούμε με συνέπεια να αλλάξουμε κάποιες επιλογές και έτσι να εκτοξεύσουμε την ποιότητα της ζωής μας.
Βιβλιογραφία
Craig, G, J & Baucum, D. (2002). Human development 9th ed. New Jersey: Prentice Hall
Lazarus, R. S. (1981). Little hassles can be hazardous to health. Psychology Today, 15(7), 58-62.
