Η υιοθέτηση μιας ισορροπημένης διατροφής είναι εξαιρετικά ωφέλιμη για όλους και για ένα πλήθος καταστάσεων, αρκεί να γίνεται με φυσιολογικό τρόπο, χωρίς να παρατηρείται εμμονή με τη σταθερότητα για μια υγιεινή διατροφή.
Τι είναι η ορθορεξία;
Πρόκειται για μια κατάσταση διατροφικής συνήθειας που συναντάμε όλο και πιο συχνά πλέον στις αναπτυγμένες χώρες αλλά που δεν έχει αναγνωριστεί επίσημα.
Εάν κάποιος αρνείται να καταναλώσει τρόφιμα που δεν είναι αγνά και αρχίζει να αποφεύγει τρόφιμα που κάποτε αγαπούσε ή ολόκληρες ομάδες τροφίμων, ενδέχεται να πάσχει από μια διαταραγμένη διατροφική συνήθεια που ονομάζεται Ορθορεξία.
Ποιος την περιέγραψε και από που προκύπτει ο όρος;
O Steven Bratman, είναι ο πρώτος άνθρωπος που περιέγραψε την Ορθορεξία, το 1997, στο βιβλίο του «Health Food Junkies».
Ο όρος αυτός προέρχεται από ένα συνδυασμό ελληνικών λέξεων και πιο συγκεκριμένα από την λέξη «ορθό» που σημαίνει σωστό και από τη λέξη «όρεξη» και περιγράφεται ως ένας νέος τρόπος διατροφής.
Ενδιαφέρον για μια υγιεινή διατροφή ή εμμονή;
Σύμφωνα με τους Barrada JR., Roncero M., γίνεται σαφές ότι δεν πρέπει να συγχέεται το ενδιαφέρον για μια ισορροπημένη διατροφή με μια ενδεχομένως προβληματική προσέγγιση στα τρόφιμα, ώστε να μπορεί διαχωριστεί η παθολογική διάσταση της Νευρικής Ορθορεξίας (ΝΟ/Orthorexia Nervosa) από το μη παθολογικό ενδιαφέρον για μια υγιεινή διατροφή.
Το ίδιο ερευνητικό ενδιαφέρον παρουσίασαν και οι Barthels F et al. όταν θέλησαν να διαπιστώσουν εάν αυτές οι δύο διαστάσεις θεωρούνται νέες μορφές διατροφής ή ισοδυναμούν με περιοριστική διατροφική συμπεριφορά.
Η έρευνα οδηγήθηκε στο συμπέρασμα της αρχικής της υπόθεσης, ότι η ΝΟ αποτελεί μια νέα παραλλαγή διαταραγμένης διατροφής ενώ η συμπεριφορά μέσω της υγιούς ορθορεξίας φαίνεται πως δρα προστατευτικά.
Πώς ορίζεται και ποια τα διαγνωστικά κριτήριά της;
Σχετικά με τον ορισμό και τα διαγνωστικά κριτήρια της ορθορεξικής διατροφικής συμπεριφοράς, σημειώνεται πως έχουν διατυπωθεί αρκετές προτάσεις (Dunn TM, Bratman S., 2016).
Ωστόσο, προς το παρόν δεν υπάρχει ένας καθολικά κοινός ορισμός της ενώ τα διαγνωστικά κριτήρια βρίσκονται υπό συζήτηση. Βασικά στοιχεία ωστόσο, βάσει των Cena et al., θεωρούνται:
- η εμμονή με διατροφικές πρακτικές που πιστεύεται ότι προωθούν τη βέλτιστη ευημερία (εδώ περιλαμβάνονται άκαμπτοι διατροφικοί κανόνες, επαναλαμβανόμενες και επίμονες ανησυχίες σχετιζόμενες με το φαγητό, καταναγκαστικές συμπεριφορές)
- η συνακόλουθη, κλινικά σημαντική δυσλειτουργία (για παράδειγμα παθολογικές ή ψυχολογικές επιπλοκές)
Ορισμένοι συγγραφείς έρχονται να προσθέσουν στα συμπτώματα αυτά και τα εξής ακόλουθα:
- τις υπερτιμημένες απόψεις σχετικά με την αποτελεσματικότητα και τα πιθανά οφέλη για την υγεία εξαιτίας της κατανάλωσης συγκεκριμένων τροφίμων
- την εμμονική εστίαση στην επιλογή φαγητού, τον προγραμματισμό, την αγορά, την προετοιμασία και την κατανάλωση
- τα τρόφιμα θεωρούνται πηγή υγείας και όχι ευχαρίστηση
- υπάρχει δυσφορία ή αηδία όταν βρίσκονται κοντά σε απαγορευμένα τρόφιμα
- υπάρχει υπερβολική πεποίθηση στο ότι η κατανάλωση ή η εξάλειψη συγκεκριμένων ειδών τροφής, μπορεί να αποτρέψει ή να θεραπεύσει αντίστοιχα, ασθένειες ή επιπλέον να επηρεάσει την καθημερινή ευημερία
- ηθική κρίση των άλλων με βάση τις διατροφικές τους επιλογές
- παραμόρφωση της εικόνας του σώματος γύρω από την αίσθηση της σωματικής ακαθαρσίας και όχι το βάρος
- επίμονη πεποίθηση ότι οι διατροφικές πρακτικές προάγουν την υγεία παρά τις ενδείξεις υποσιτισμού
Θεωρούν ότι είναι ζωτικής σημασίας για την αναγνώριση της συνειδητά υγιεινής διατροφικής συμπεριφοράς ως μια παθολογική κατάσταση.
7 εργαλεία αξιολόγησης
Αξίζει να σημειωθεί ωστόσο, ότι μέχρι στιγμής, έχουν αναπτυχθεί και περιγραφεί επτά εργαλεία αξιολόγησης με κάθε ένα από αυτά να έχει τους δικούς του περιορισμούς που προσδιορίζονται από τους ίδιους συγγραφείς ή από άλλους ερευνητές.
Ωστόσο, κανένα από αυτά δεν έχει καθιερωθεί ως πρότυπο, ως το πιο κατάλληλο δηλαδή εργαλείο αξιολόγησης, παρόλο που κάποια είναι πιο ελπιδοφόρα από κάποια άλλα.
Επιπρόσθετα, να αναφέρουμε ότι, δεν υπήρχαν αρκετά εμπειρικά στοιχεία γύρω από την ορθορεξική διατροφική συμπεριφορά προκειμένου να χαρακτηριστεί ως μία διαταραχή κλινικής σημασίας.
Μάλιστα, τόσο η Αμερικάνικη Ψυχιατρική Εταιρεία όσο και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δεν αναγνωρίζουν επίσημα τη Νευρική Ορθορεξία ως ψυχική διαταραχή.
Παρόλα αυτά, τόσο οι ερευνητές όσο και το προσωπικό εστιάζουν την προσοχή τους σε αυτά τα άτομα καθώς θεωρείται ότι η υπερβολική σταθεροποίηση στην υγιεινή διατροφή πρέπει να αντιμετωπίζεται μόνο ως μία ισχυρή διαταραχή.
Για τον ίδιο λόγο δεν έχει συμπεριληφθεί ακόμη στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών της Αμερικάνικης Ψυχιατρικής Εταιρίας (Diagnostic and Statistical Manual of Medical Disorders, DSM) που εκδόθηκε τελευταία φορά το 2013 (5η έκδοση), όπως συμβαίνει με άλλες γνωστές διατροφικές διαταραχές όπως η νευρική ανορεξία, η νευρική βουλιμία ή η επεισοδιακή υπερφαγία.
Πώς μπορεί να βοηθηθεί κάποιος που έχει Ορθορεξία;
Οι διαταραγμένες διατροφικές συνήθειες μπορεί να έχουν σοβαρές συνέπειες στη ψυχική και σωματική υγεία του ατόμου.
Χρειάζεται να γίνει αντιληπτό ότι, οι τροφές δεν κατατάσσονται σε καλές και κακές αλλά σε υγιεινές και σε λιγότερο υγιεινές με την προσοχή μας τελικώς να εστιάζεται σε αυτές που έχουν να μας προσφέρουν ποικιλία θρεπτικών συστατικών που μπορούν να μας βοηθήσουν ώστε να νιώθουμε καλά, να έχουμε ενέργεια, καλή διάθεση και γενικώς τον έλεγχο στη διατροφή μας.
Εάν λοιπόν πιστεύετε ότι εσείς ή κάποιος δικός σας άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με την ορθορεξία, μπορείτε να απευθυνθείτε σε πιστοποιημένους επαγγελματίες Υγείας ώστε να μπορέσετε να λάβετε τη βοήθεια που χρειάζεται προκειμένου να βελτιώσετε τη σχέση σας με τα τρόφιμα.
Βιβλιογραφία
1.Barrada JR, Roncero M. Bidimensional structure of the orthorexia: Development and initial validation of a new instrument. An Psicol. 2018; 34: 283–291. https://doi.org/10.6018/analesps.34.2.299671
2. Barthels F, Barrada JR, Roncero M (2019) Orthorexia nervosa and healthy orthorexia as new eating styles. PLoS ONE 14(7): e0219609. https:// doi.org/10.1371/journal.pone.0219609
3.Dunn TM, Bratman S. On orthorexia nervosa: A review of the literature and proposed diagnostic criteria. Eat Behav. 2016; 21: 11–17. https://doi.org/10.1016/j.eatbeh.2015.12.006 PMID: 26724459
4.Cena H, Barthels F, Cuzzolaro M, Bratman S, Brytek-Matera A, Dunn T, et al. Definition and diagnostic criteria for orthorexia nervosa: A narrative review of the literature. Eat Weight Disord. 2019; 209–246. https://doi.org/10.1007/s40519-018-0606-y PMID: 30414078
5. Academy of Nutrition & Dietetics. Eat Right. (2021). Orthorexia: An Obsession with Eating Pure, Reviewed by Sarah Klemm, RDN, CD, LDN, Available at: https://www.eatright.org/health/diseases-and-conditions/eating-disorders/orthorexia-an-obsession-with-eating-pure
6.Niedzielski, A.; Ka ´zmierczak-Wojta´s, N. Prevalence of Orthorexia Nervosa and Its Diagnostic Tools—A Literature Review. Int. J. Environ. Res. Public Health 2021, 18, 5488. https://doi.org/10.3390/ijerph18105488
