Τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα βρίσκονται παντού.
Στη φύση, στη συμπεριφορά μας και, βεβαίως, στις σχέσεις με την οικογένειά μας και με όσους συναναστρεφόμαστε καθημερινά. Ένα ειρωνικό σχόλιο, ένα απαξιωτικό ύφος ή μια φράση του τύπου “σαν να πάχυνες λίγο…”, μπορούν να πυροδοτήσουν πυρηνικές αντιδράσεις τεραστίων διαστάσεων μέσα μας.
Όπου υπάρχει έντονη αντίδραση, υπάρχει και ένα πληγωμένο κομμάτι από κάτω
Η αντίδραση μας συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις έχει δύο μορφές.
Είτε αντιδράμε εξωτερικά άλλοτε με θυμό ή κάποια προσβολή και άλλοτε με διπλωματία, είτε αντιδράμε εσωτερικά με κλείσιμο μέσα μας, με συναισθηματικό πάγωμα ή με κάποια αυτοκαταστροφική αντίδραση.
Με αφορμή μία πρόσφατη ανάρτηση στο «Ψυχο-λογικό blog» του συγγραφέα Δημήτρη Φλαμούρη που αναφέρει χαρακτηριστικά ότι συνήθως, μετά από κάθε αυτοκαταστροφική συμπεριφορά ή κάθε αντίδραση για την οποία μετανιώνουμε, σκέψεις όπως «Δε θα έπρεπε να νιώθω έτσι», «Δεν θα έπρεπε να θυμώνω τόσο εύκολα». «Δε θα έπρεπε να αντιδράσω έτσι» «Δεν είναι σωστό να το κάνω αυτό στον εαυτό μου» μας κατακλύζουν. Ελπίζουμε πως την επόμενη φορά θα αντιδράσουμε με κάποιο διαφορετικό και λιγότερο τιμωρητικό τρόπο. Και το μόνο που «δε θα έπρεπε» να συμβεί είναι να κρίνουμε το πώς νιώσαμε.
Τα συναισθήματά μας δεν υπάρχουν για να τα κρίνουμε
Όπως αναφέρει και ο συγγραφέας Δημήτρης Φλαμούρης στο βιβλίο «Το παράδοξο μονοπάτι προς το νόημα της ζωής» τα συναισθήματά μας είναι αντιδράσεις του οργανισμού μας σε μια κατάσταση που βιώνουμε. Κάτι συμβαίνει και το μέσα μας αντιδράει με αυτόν τον τρόπο. Είναι μηνύματα για το πώς αυτό που ζούμε μας επηρεάζει.
Σκεφτείτε το σαν να ανάβει η ένδειξη της μηχανής πως κάτι συμβαίνει στο αμάξι. Η αντίδρασή μας δεν είναι ποτέ πως: “Δεν είναι σωστό που άναψε το λαμπάκι“. Αντίθετα, θα πούμε ότι για να ανάβει το λαμπάκι κάτι θα συμβαίνει. Ας δούμε τι γίνεται.
Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει και με τα συναισθήματα. Όταν νιώθουμε κάτι, υπάρχει λόγος που το νιώθουμε. Η δική μας δουλειά είναι να εξετάσουμε τι συμβαίνει και να κατανοήσουμε για ποιο λόγο νιώθουμε έτσι. Όχι να κρίνουμε ότι δε θα έπρεπε να νιώθουμε έτσι. Κάποιος σημαντικός λόγος συμβαίνει κι έχουμε δίκιο που νιώθουμε έτσι.
Δεν γίνεται να έχουμε άδικο που νιώθουμε κάπως, όπως δε γίνεται να έχουμε και δίκιο που νιώθουμε κάπως. Απλώς νιώθουμε έτσι. Δεν χρήζουν δικαιολόγησης τα συναισθήματα. Μόνο κατανόησης.
Άρα, καλά κάνουμε που νιώθουμε όπως νιώθουμε;
«Δηλαδή, καλά κάνω και νιώθω θυμωμένος / στεναχωρημένος / χαρούμενος / απογοητευμένος;» θα ρωτήσεις.
ΟΧΙ. Αυτή η ερώτηση δεν έχει νόημα. Είναι σαν να με ρωτάς “Καλά κάνω που πεινάω;” Δεν έχει απάντηση αυτή η ερώτηση. Μπορεί να έφαγα πριν μια ώρα και πάλι να νιώθω πως πεινάω. Δεν πάει να πει ότι δεν πρέπει να νιώθω ότι πεινάω. Νιώθω ότι πεινάω, τι να κάνουμε. Χρειάζεται να δω γιατί νιώθω ότι πεινάω; Να το καταλάβω.
Να υπακούμε τα συναισθήματά μας;
«Αφού δεν έχω άδικο που νιώθω κάπως, αυτό σημαίνει πως πρέπει να υπακούμε στα συναισθήματά μας;» θα ρωτήσεις.
ΟΧΙ. Τα συναισθήματά μας είναι μια πηγή πληροφόρησης για το πώς αντιδρούμε στην παρούσα κατάσταση, έτσι όπως είμαστε αυτή τη στιγμή. Τα συναισθήματά μας τα ακούμε, αλλά δεν τα υπακούμε. Όπως αναφέρει ο συγγραφέας Δημήτρης Φλαμούρης στο βιβλίο «Το παράδοξο μονοπάτι προς το νόημα της ζωής»: «Άκου την καρδιά σου, αλλά μην κάνεις πάντα ό,τι σου λέει».
Αν νιώθω ότι πεινάω, τότε είναι άραγε επειδή όντως το στομάχι μου είναι άδειο; Ή κάτι άλλο συμβαίνει; Αν νιώθω ότι πεινάω, δεν σημαίνει πως δεν θα έπρεπε να νιώθω ότι πεινάω. Αλλά δεν σημαίνει απαραίτητα ότι πρέπει και να φάω.
Αν ανάψει το λαμπάκι της πίεσης των ελαστικών, τότε χρειάζεται να καταλάβω αν όντως τα λάστιχα θέλουν αέρα; Ή μήπως έχει χαλάσει ο αισθητήρας της πίεσης του αέρα;
Το συναίσθημα είναι ένδειξη ότι κάτι συμβαίνει
Η κατάλληλη απόκριση σε ένα συναίσθημα δεν είναι να το υπακούσω. Είναι «να το ακούσω και να το κατανοήσω, όχι να δράσω σύμφωνα με αυτό». Και όπως τελικά καταλήγει σε αυτό το πολύ ενδιαφέρον κείμενο ο συγγραφέας Δημήτρης Φλαμούρης: Άλλο τι νιώθω, άλλο τι κάνω…
Ας δούμε όμως στη συνέχεια πως προσδιορίζει η “Φιλοσοφία” μέσω του Σωκράτη τη σχέση των συναισθηματικών μας αντιδράσεων και της γενικότερης στάσης μας απέναντι στη ζωή…
Ο ανεξέταστος βίος ού βιωτός ανθρώπω
Πλάτων, Απολογία Σωκράτους
Ο Σωκράτης κατηγορούμενος για ασέβεια και διαφθορά της νεολαίας, για την οποία στη συνέχεια καταδικάστηκε σε θάνατο, κατά την απολογία του ανέφερε τη φράση «Ο ανεξέταστος βίος ού βιωτός ανθρώπω». Με απλά λόγια, εννοούσε ότι «Η ζωή που δεν εξετάζεται δεν αρμόζει σε άνθρωπο. Πρέπει να εξετάζουμε τι είναι καλό και τι είναι κακό. Να πράττουμε αναλόγως, ώστε να ζούμε με τον σωστό τρόπο».
Αυτή η φράση είναι τόσο σημαντική διότι αν την κατανοήσουμε, μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που ερμηνεύουμε και αλληλοεπιδρούμε με τον έξω κόσμο. Τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε και συσχετιζόμαστε με τον εαυτό μας. Το πώς ιεραρχούμε τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας, το τι θεωρούμε σωστό και τι λάθος, τις αξίες μας και τελικά να αλλάξουμε τις επιλογές και την συμπεριφορά μας. Κι αν με τη στάση μας αλλάξουμε τις επιλογές και την συμπεριφορά μας, αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να αλλάξει και την ροή που θα ακολουθήσει η ζωή μας και το μέλλον μας.
Μια σειρά από συμπεριφορές και αντιδράσεις
Η ζωή μας είναι μια σειρά από παγιωμένες συμπεριφορές και συναισθηματικές αντιδράσεις. Αν τις διερευνήσουμε θα διαπιστώσουμε ότι δεν ξέρουμε πραγματικά από πού προέρχονται.
Αν εξετάσουμε την ζωή μας και τις συμπεριφορές μας, δηλαδή το πώς επιλέγουμε να συνδεόμαστε και να αλληλοεπιδρούμε με τους άλλους ανθρώπους, ποια δουλειά καταλήγουμε να κάνουμε, σε ποιο μέρος επιλέγουμε να ζούμε, τα πράγματα που αγοράζουμε και πώς τα αξιοποιούμε, πώς επιλέγουμε να περάσουμε τον ελεύθερο χρόνο μας, τις σχέσεις που κάνουμε, τα όρια που βάζουμε στις σχέσεις, το φαγητό που επιλέγουμε να τρώμε, πώς επιλέγουμε την τροφή μας, όλα αυτά ανήκουν στο επίπεδο της συμπεριφοράς της καθημερινότητάς μας και των αντιλήψεών μας γενικότερα για την κοινωνία μέσα στην οποία ζούμε.
Όλα αυτά μαζί συνεκφράζονται μέσα από αυτό που τελικά ορίζεται ως ο χαρακτήρας μας. Εν τέλη, ο χαρακτήρας μας, είναι αυτός που είναι υπεύθυνος για τις συναισθηματικές μας αντιδράσεις απέναντι σε οποιαδήποτε περίσταση.
Κάτι που αξίζει τον κόπο να έχουμε υπόψη μας
Οι συναισθηματικές μας αντιδράσεις και οι αντιλήψεις μας έχουν πολύ μεγάλη σχέση με τον κοινωνικό μας προγραμματισμό.
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι οι κοινωνικές συμπεριφορές μας πολύ συχνά δεν είναι δικές μας. Έχουν όμως επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό κατά την εξέλιξη της ζωής μας από το περιβάλλον. Στην ουσία, η ζωή μας δεν είναι απαραίτητα δική μας. Είμαστε θεατές και όχι πρωταγωνιστές στην ίδια μας την ζωή.
Πολύ συχνά υιοθετούμε συμπεριφορές χωρίς να γνωρίζουμε ότι θα μπορούσε να υπάρχει και κάποια διαφορετική αντίδραση. Πολύ συχνά από νεαρή ηλικία, έχουμε υιοθετήσει συγκεκριμένα πρότυπα συμπεριφοράς χωρίς να είναι εύκολο να τα κατανοήσουμε. Τα στερεότυπα συμπεριφοράς αποτελούν προεγκατεστημένες εντολές και πεποιθήσεις. Έχουν παγιωθεί μέσα μας ακόμα και από τον πρότερο βίο μέσα στην κοιλιά της μητέρας μας κατά την κυοφορία μας.
Το περιβάλλον καθενός από εμάς από την μέρα που γεννήθηκε μέχρι και σήμερα μας λέει διαρκώς μία ιστορία η οποία έχει απόλυτη συνεξάρτηση με το φύλο, το χρώμα του δέρματος, τον τόπο που έχουμε μεγαλώσει, το στενό κοινωνικό και οικογενειακό κύκλο, τους ανθρώπους που συναναστραφήκαμε ως παιδιά και ως έφηβοι, τους δασκάλους που μας επηρέασαν, και γενικότερα το περιβάλλον που ζούμε μέχρι σήμερα.
Πολύ συχνά υιοθετούμε συμπεριφορές και πρότυπα συμπεριφοράς που ούτε καν μπορούμε να κατανοήσουμε γιατί τις έχουμε επιλέξει. Παρόλα αυτά, θεωρούμε όλα αυτά τα πρότυπα συμπεριφοράς ως φυσιολογικά. Σπάνια μπαίνουμε στην διαδικασία να τα διερευνήσουμε ή έστω να τα αξιολογήσουμε και γιατί όχι ακόμα και να τα αμφισβητήσουμε.
Ο έλεγχος της ζωής
Για να μπορέσουμε να αποκτήσουμε τον πραγματικό έλεγχο στη ζωή μας, απαιτείται να κάνουμε μία γενικότερα συνολική εξέταση της.
Αυτό σημαίνει να αναγνωρίσουμε και να εξετάσουμε κάθε συμπεριφορά η οποία φαίνεται φυσιολογική ή αυτονόητη. Όμως, πολύ συχνά ενδέχεται να μας δημιουργεί επαναλαμβανόμενες δυσκολίες στην καθημερινότητά μας. Η μαιευτική μέθοδος του Σωκράτη μπορεί εδώ πραγματικά να αξιολογήσει κάθε αντίληψη που οδηγεί σε κάθε συγκεκριμένη συναισθηματική αντίδραση.
Για παράδειγμα, κάθε φορά που θέλω να φάω ένα συγκεκριμένο γλυκό, μπορώ να κάνω μία διερεύνηση προς τον εαυτό μου όπως: Γιατί θέλω να φάω αυτό το συγκεκριμένο γλυκό; Τι επίδραση μπορεί να έχει το marketing και η διαφήμιση; Πώς αισθάνομαι τώρα που έχω αυτή τη συγκεκριμένη επιθυμία; Γιατί κάθε φορά που δεν αισθάνομαι καλά θέλω να φάω αυτό το συγκεκριμένο γλυκό; Πώς θα αισθάνομαι αφού έχω ικανοποιήσει την επιθυμία μου; Θα είμαι πιο ευτυχισμένος όταν θα το έχω φάει; Μήπως υπάρχουν άλλοι τρόποι που θα μπορούσα να αξιοποιήσω τον χρόνο μου και να με κάνουν περισσότερο λειτουργικό;
Τι λέει το πραγματικό μου συναίσθημα την κάθε δεδομένη στιγμή;
Τελικά τί λέει η φιλοσοφία για την σχέση μεταξύ επιθυμίας και ευτυχίας;
Τί λέει η σύγχρονη νευροεπιστήμη για την επιθυμία και για το σύστημα της ντοπαμίνης στον εγκέφαλο και τον εθισμό; Tι λέει η σύγχρονη ψυχολογία για τη διαχείριση των συναισθηματικών και παρορμητικών αντιδράσεων; Όλα αυτά είναι πολύ σημαντικά να τα εξετάσουμε. Kαι όπως μας λέει ο Σωκράτης «αν δεν τα εξετάσουμε τότε η ζωή δεν είναι πραγματικά δικιά μας και δεν αρμόζει να τη ζει ένας άνθρωπος».
Και ίσως τελικά δεν θα μπορέσουμε να κατακτήσουμε μια πραγματικά δική μας ζωή και δίκαιη απέναντι στον εαυτό μας με έμφαση στην αυτοφροντίδα μας. Ίσως χρειαστεί να αλλάξουμε και την ίδια μας την κοσμοθεωρία. Η κοσμοθεωρία μας είναι μία εξαιρετικά σημαντική έννοια η οποία μας επηρεάζει βαθύτατα. Σε μεγάλο βαθμό έχει διαμορφωθεί από πολλούς παράγοντες όπως οικογενειακούς, κοινωνικούς, περιβαντολογικούς, εδαφολογικούς και άλλους. Όμως, ταυτόχρονα μπορεί να είναι και ομιχλώδεις και αφηρημένοι. Καθότι η κοσμοθεωρία μας είναι η εικόνα που έχουμε για τον κόσμο συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού μας, ενδέχεται να κρύβει τελικά πολλές παγίδες και λάθος παγιωμένες αντιλήψεις.
Η κοσμοθεωρία είναι λοιπόν η εικόνα που έχουμε για τον κόσμο. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει και την αντίληψη ότι το φαγητό είτε είναι προσεκτικά επιλεγμένο κατά τη διάρκεια μιας δίαιτας είτε σε υπερβολή και χωρίς έλεγχο ή προγραμματισμό σε κάθε άλλη περίοδο ως προς την κατανάλωση του. Και αυτό με τη σειρά του ενδέχεται να επηρεάζει την αντίληψή μας. Τόσο ως προς την έννοια της τροφής και της θρέψης όσο και την συμπεριφορά μας απέναντι στο φαγητό.
Ακόμα και φαινομενικά μικρές διαφορές στην κοσμοθεωρία μας σε σχέση με την τροφή, μπορούν να επηρεάσουν τη ζωή μας, δημιουργώντας μια αρνητική σχέση με το φαγητό.
Διαταραχές πρόσληψης τροφής
Όταν η σχέση μας με την τροφή δεν βασίζεται σε παγιωμένες σωστές διατροφικές συνήθειες, ενδέχεται να προκληθούν βαθύτατες εσωτερικές εντάσεις.
Τα μπερδεμένα μας συναισθήματα θα βρίσκουν πάντα αρνητικούς διόδους εξωτερίκευσης, ανατροφοδοτώντας διαρκώς καταστάσεις που ορίζονται σήμερα από την επιστήμη της ψυχολογίας ως «διαταραχές πρόσληψης τροφής». Το συναισθηματικό φαγητό επηρεάζει μια πολύ μεγάλη μερίδα ανθρώπων στις σύγχρονες κοινωνίες. Αποτελεί μία πραγματική μάστιγα, που επηρεάζει την ποιότητα της ζωής όλων όσων παλεύουν με τις διαταραχές πρόσληψης τροφής.
Διατροφική νοημοσύνη
Όπως αναφέρω και στο βιβλίο «Διατροφική Νοημοσύνη», το πρώτο βήμα για την θεραπεία των διατροφικών διαταραχών είναι να ξεκινήσεις ενισχύοντας και πάλι τους φυσιολογικούς, οργανικούς μηχανισμούς άμυνας που διαθέτει το σώμα σου. Η επανάκαμψη των φυσικών βιοχημικών ελλείψεων μέσω μιας σωστά επιλεγμένης διατροφής με τη βοήθεια ενός επαγγελματία Διαιτολόγου με γνώση στη θεραπεία ατόμων με διατροφικές διαταραχές και η διαχείριση του συναισθηματικού φαγητού με ένα εξιδεικευμένο επαγγελματία ψυχικής υγείας, μπορεί να εξασφαλίζει μια αρμονική σχέση με την τροφή που χρειάζεται να εφαρμόσει κάθε άτομο που πάσχει, έτσι ώστε να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το φαινόμενο της συναισθηματικής υπερφαγίας.
Σαφέστατα λοιπόν, το συναισθηματικό φαγητό επηρεάζει μια πολύ μεγάλη μερίδα ανθρώπων στις σύγχρονες κοινωνίες, και αποτελεί μία πραγματική μάστιγα, που επηρεάζει την ποιότητα της ζωής όλων όσων παλεύουν με τις διαταραχές πρόσληψης τροφής.
Όπως ανέφερα όμως και προηγούμενα, η θεραπεία των ατόμων που πάσχουν από διατροφικές διαταραχές, επιβάλλεται να γίνεται από άτομα που έχουν γνώση στην θεραπεία τους. Η εκπαίδευση Master Practitioner in Eating Disorders αποτελεί το βέβαιο μονοπάτι για κάθε επαγγελματία υγείας που σχετίζεται με άτομα που πάσχουν από διαταραγμένη πρόσληψη τροφής. Θα τον βοηθήσει να ενταχθεί σε μία μεγάλη ομάδα επαγγελματιών που μιλούν την ίδια γλώσσα και διαμέσω της κοινής διεπιστημονικής συνεργασίας θα βοηθήσουν πραγματικά τους πάσχοντες να ξεπεράσουν το πρόβλημα τους προς μία καλύτερη ποιότητα ζωής και μιας περισσότερο υγιούς σχέσης με το φαγητό.
Περισσότερες πληροφορίες για την εκπαίδευση Master Practitioner in Eating Disorders θα βρεις και στον σύνδεσμο https://keadd.gr/
