Μητρικό Γάλα: Σύσταση και Διατροφική αξία

Το Μητρικό Γάλα έχει πολλαπλά οφέλη για την προστασία, την ανάπτυξη του νεογνού αλλά και για την ενίσχυση του ψυχικού δεσμού με την μητέρα.

Ο Μητρικός Θηλασμός αποτελεί τη φυσική και παράλληλα ιδανική τροφή των νεογνών, η οποία προσφέρει θρεπτικά συστατικά, απαραίτητα για την υγιή αύξηση και ανάπτυξή τους. Η φυσική αυτή οδός ενίσχυσης των βρεφών είναι εξατομικευμένη και παράλληλα προσαρμοσμένη στις μοναδικές ανάγκες τους.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγεία (WHO) συνιστά τον αποκλειστικό Μητρικό Θηλασμό για τους πρώτους 6 μήνες ζωής, κάτι που παροτρύνεται να συνεχίσει, με τη παράλληλη εισαγωγή των στερεών τροφών, μέχρι τουλάχιστον και τα 2 έτη του παιδιού.

Ο ίδιος οργανισμός συνιστά την έγκαιρη και αδιάλειπτη επαφή «δέρμα με δέρμα», γνωστή και ως μέθοδος kangaroo (καγκουρό), η οποία βελτιώνει σημαντικά τη νεογνική επιβίωση και μειώνει τη νοσηρότητα.

Από τι αποτελείται το Μητρικό Γάλα

Η σύσταση του μητρικού γάλακτος δεν επηρεάζεται από φυλετικές διαφορές ή από διατροφικές συνήθειες μεταξύ των μητέρων.

Αυτό που σίγουρα φαίνεται να επηρεάζει, είναι η ηλικία του βρέφους και οι μοναδικές ανάγκες που έχει στο κάθε στάδιο της ζωής του καθώς και η ώρα της ημέρας στην οποία παράγεται το γάλα. Το Μητρικό Γάλα διακρίνεται σε τρεις κατηγορίες:

Πύαρ

Πρόκειται για το πρώτο έκκριμα του μαστικού αδένα το οποίο παρατηρείται από τη 1^η έως τη 4η ημέρα γαλακτογένεσης.

Είναι πλούσιο σε πρωτεΐνες, κυρίως ανοσοσφαιρίνες, η συγκέντρωση των οποίων είναι πολλαπλάσια σε αυτό το στάδιο παραγωγής εν συγκρίσει με αυτή του ώριμου γάλακτος. Για το λόγο αυτό, το πύαρ χαρακτηρίζεται συχνά και ως το «πρώτο εμβόλιο».

Επιπλέον, περιέχει νάτριο, χλώριο, λευκοκύτταρα, λακτοφερρίνη, επιδερμικό αυξητικό παράγοντα και καροτίνη.

Μεταβατικό

Πρόκειται για το γάλα που εκκρίνεται από τη 4η^η έως τη 14^η ημέρα.

Σε αυτό το στάδιο, η ποσότητα του αυξάνεται αλλά αλλάζει σε εμφάνιση και σύσταση. Αυτό συμβαίνει γιατί η περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες και νάτριο μειώνεται ενώ αυξάνεται σε σάκχαρα και λιπίδια.

Ώριμο

Πρόκειται για το γάλα του οποίου η παραγωγή ξεκινά από τη 14^η ημέρα και το οποίο είναι βιολογικά πολυσύνθετο. Ο

όγκος που παράγεται πλέον, και που εξαρτάται βέβαια από το βάρος του νεογνού, κυμαίνεται μεταξύ 600-900ml. Η αύξηση της παραγωγής και ακολούθως η μεγαλύτερη κατανάλωση, παρατηρείται κυρίως τις νυχτερινές ώρες.

Συνοπτικά, μπορείτε να δείτε στο πίνακα που ακολουθεί, τη σύσταση του ώριμου γάλακτος και του πύατος ως προς τα συστατικά τους, τη 1^η ημέρα παραγωγής τους:

Συστατικό	Πύαρ (1η ημέρα)	‘Ωριμο Γάλα
Ενέργεια	57	65
Λακτόζη	20	35
Πρωτεΐνη	32	9
Λίπος	12	29

Μητρικό Γάλα και διατροφική αξία

Νερό

Καταλαμβάνει το μεγαλύτερο ποσοστό στη σύσταση του γάλακτος, γι’ αυτό ακόμη και σε θερμές ημέρες, δεν τίθεται θέμα αφυδάτωσης, εφόσον φυσικά το βρέφος θηλάζει τακτικά και η μητέρα προσλαμβάνει επαρκή ποσότητα υγρών.

Πρωτεΐνες

Η σχέση και η σύσταση αυτών, είναι ιδανική για το ανώριμο πεπτικό του βρέφους ενώ παρουσιάζουν άμεση απορρόφηση από το έντερο, εν συγκρίσει με αυτές του αγελαδινού γάλακτος.

Τα νουκλεοτίδια που ανήκουν στις πρωτεΐνες, συμβάλλουν θετικά στον αμυντικό μηχανισμό του βρέφους, στην ανάπτυξη του εντέρου του αλλά και στη γενικότερή του ανάπτυξη. Αντίστοιχα, τα αντισώματα που ανήκουν στην ίδια ομάδα, δρουν προληπτικά έναντι των μολύνσεων ενώ τα ένζυμα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη πέψη του γάλακτος.

Υδατάνθρακες

Η λακτόζη είναι η 2^η κυριότερη πηγή ενέργειας για τα βρέφη, που υπάρχει φυσικά στο μητρικό γάλα και του προσδίδει ένα ακόμη μοναδικό χαρακτηριστικό. Με την παρουσία δε της λακτάσης είναι δυνατή η διάσπαση της λακτόζης κι ως κ τούτου το μητρικό γάλα θεωρείται ως πιο εύπεπτο.

Επιπλέον, σημαντικός είναι και ο παράγων Bifidus, ο οποίος δρα ως πρεβιοτικός, για τον αποικισμό του εντέρου με Lactobacilllus Bifidus. Συνεπώς, σημειώνουμε ότι οι υδατάνθρακες επιδρούν ευεργετικά στη χλωρίδα του εντέρου, προστατεύοντάς το από παθογόνους μικροοργανισμούς.

Λίπη

Αποτελούν τη 1^η και κυριότερη πηγή ενέργειας για τα βρέφη. Τα πολυακόρεστα και τα μακράς αλύσου λιπαρά οξέα ειδικά, βρίσκονται με φυσικό τρόπο στο μητρικό γάλα και ως εκ τούτου διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην απορρόφηση των λιποδιαλυτών βιταμινών, στην υγιή ανάπτυξη του εγκεφάλου αλλά και στη καλή λειτουργία της όρασης.

Βιταμίνες

Η βιταμίνη Κ και η βιταμίνη D είναι δύο εκ των βιταμινών που δεν βρίσκονται σε επάρκεια στο Μητρικό Γάλα ανεξάρτητα από το αν είναι ώριμο ή όχι.

Για την πρώτη, οι ανάγκες καλύπτονται με εφάπαξ ενδομυϊκή δόση ή σταδιακή χορήγηση από το στόμα μετά το τοκετό, ενώ για τη δεύτερη συστήνεται συμπληρωματική χορήγηση 400IU βιταμίνης D σε όλα τα αποκλειστικά θηλάζοντα βρέφη, τουλάχιστον για τους πρώτους 6 μήνες ζωής.

Μέταλλα

Ο σίδηρος που έχει το Μητρικό Γάλα απορροφάται καλύτερα από τον σίδηρο του αγελαδινού.

Αυτό συμβαίνει διότι ο σίδηρος του Μητρικού Γάλακτος εξασφαλίζει ένα σύμπλοκο με τη λακτοφερρίνη κι ως εκ τούτου διευκολύνεται η απορρόφησή του από το έντερο. Δείτε χαρακτηριστικά την απορροφητικότητα του σιδήρου από τον οργανισμό του νεογέννητου ανάλογα με το τύπο γάλακτος:

Μητρικό Γάλα	49%
Υποκατάστατο σε σκόνη	4%
Αγελαδινό Γάλα	10%

Επιπλέον, το Μητρικό Γάλα περιέχει μια ισορροπημένη αναλογία σε ασβέστιο και φώσφορο εν συγκρίσει με αυτή του αγελαδινού γάλακτος, κάτι που συμβάλλει στη σωστή ανάπτυξη των οστών, μια διαδικασία που πραγματοποιείται σε ταχύτατους ρυθμούς στη νεογνική και βρεφική ηλικία.

Ένζυμα

Το Μητρικό Γάλα αποτελείται από ένζυμα (λιπάση, αμυλάση, πρωτεάσες) που συμβάλλουν θετικά στη καλύτερη απορρόφησή του, κάτι που επιβεβαιώνει το πόσο  αναντικατάστατη τροφή είναι για τα νεογνά.

Ορμόνες

Οι προσταγλαδίνες, η καλσιτονίνη και η ορμόνη που ενεργοποιεί το θυρεοειδή είναι μόνο κάποιες από τις ορμόνες που ανευρίσκονται στο Μητρικό Γάλα και που φάινεται να διαδραμαρίζουν σπουδαίο ρόλο στην αύξηση και ωρίμανση διαφόρων συστημάτων.

Οφέλη του Μητρικού Θηλασμού σε βρέφος και μητέρα

Είναι πολλαπλά τα οφέλη του Μητρικού Γάλακτος, με παράλληλους αποδέκτες τη μητέρα και το νεογνό. 

Χαρακτηριστικά να αναφέρουμε ότι ο ψυχικός δεσμός τους ενισχύεται ενώ στον πίνακα που ακολουθεί, μπορούμε να δούμε όλα τα σημαντικά αυτά οφέλη:

Για το Βρέφος	Για τη Μητέρα
Προστασία από λοιμώξεις του ανοσοποιητικού	Προστασία από καρκίνο του μαστού, ωοθηκών και ενδομητρίου
Μείωση κινδύνου για οξεία λεμφοβλαστική αναιμία	Επαναφορά της μήτρας στο φυσιολογικό της μέγεθος, μέσω της ωκυτοκίνης που εκκρίνεται κατά τη διάρκεια του Μητρικού Θηλασμού
Σωστότερη ανάπτυξη του στόματος	Λιγότερη δυσθυμία και καλύτερη συναισθηματική αλληλεπίδραση με το παιδί
Προστασία από ωτίτιδες	Συμβάλλει στην απώλεια βάρους και ταυτόχρονα στην ομαλή ρύθμιση των επιπέδων σακχάρου και λιπιδίων του αίματος ώστε οι θηλάζουσες να έχουν μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων μετέπειτα στη ζωή τους
Καλύτερη ανάπτυξη εγκεφάλου	Μικρότερο ποσοστό αναιμίας (λόγω καθυστέρησης της εμμήνου ρύσεως)
Προστασία από γαστρεντερίτιδες	Μεγαλύτερη ικανοποίηση και αυτοπεποίθηση από τις μη θηλάζουσες
Μείωση κινδύνου για σύνδρομο αιφνίδιου θανάτου	Ευκολία και Πρακτικότητα λόγω του ότι μπορεί να γίνει η προσφορά υπό οποιαδήποτε συνθήκη.

Ως επίλογο, θα ήθελα να καταγράψω τα λόγια του Αριστοτέλη ∙ «Πάντα εν σοφία εποίησας, Φύσις ουδέν ποιεί  μάτην», τουτέστιν «Τίποτα στην Φύση δεν είναι τυχαίο».

Η αλήθεια είναι πως όλοι αντιλαμβανόμαστε το δίκαιο του λόγου του καθότι ο Μητρικός Θηλασμός είναι ο καλύτερος τρόπος παροχής θρεπτικών συστατικών που χρειάζονται  τα μικρά βρέφη για υγιή αύξηση και ανάπτυξη. 

Να ευχηθούμε λοιπόν Καλούς Θηλασμούς σε όλες τις Μανούλες, με κυρίαρχη θέση  να κατέχει δε, η αγάπη και η φροντίδα που προσφέρουμε στα παιδιά μας!

Βιβλιογραφία

1. Λινού Α και συν. Ινστιτούτο Προληπτικής Περιβαλλοντικής και Εργασιακής Ιατρικής, Prolepsis. Εθνικός Διατροφικός Οδηγός για Γυναίκες, Εγκύους και Θηλάζουσες. Διαθέσιμο στο: diatrofikoiodigoi.gr
2. Αυστραλιανή Ένωση Θηλασμού (Australian Breastfeeding Association)–breastfeeding.asn.au
3. Διεθνής Σύνδεσμος Θηλασμού (La Leche League –laleche.org.uk)
4. Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, Διεύθυνση Κοινωνικής και Αναπτυξιακής Παιδιατρικής. Διαθέσιμο στο epilegothilasmo.gr