Το κυνήγι της ευτυχίας μάς απασχολεί όλους.
Ο Φρόιντ έχτισε αρχικά το οικοδόμημα της ψυχανάλυσης πάνω στη θεωρία πως ό,τι κάνουμε ή σχεδιάζουμε να κάνουμε περιστρέφεται κατά βάση γύρω από τον άξονα ευχαρίστηση- αποφυγή πόνου.
Ο δρ Christopher Hsee και η ομάδα του, ερευνητές από το Πανεπιστήμιου του Σικάγο, ασχολούνται πάνω από μια δεκαετία με το θέμα της ευτυχίας και του πώς την αναζητάμε. Τα ερευνητικά αποτελέσματα δείχνουν ότι τελικά δυσκολευόμαστε να προβλέψουμε τι είναι αυτό που θα μας κάνει ευτυχισμένους.
Για παράδειγμα, σε έρευνα που έγινε στην Αμερική, κάτοικοι από την ενδοχώρα δήλωσαν ότι πίστευαν πως όσοι κατοικούσαν στην περιοχή της Καλιφόρνιας θα ήταν πιο ευτυχισμένοι λόγω του καλύτερου κλίματος στην περιοχή τους. Ωστόσο, η έρευνα έδειξε ότι οι Καλιφορνέζοι είχαν παρόμοια αποτελέσματα όταν κρίνονταν σε κλίμακες αξιολόγησης της ικανοποίησης από τη ζωή τους.
Η λάθος εκτίμηση των κατοίκων της ενδοχώρας ίσως προήλθε από το ότι επικεντρώθηκαν σε ένα θετικό σημείο της ζωής στην Καλιφόρνια, όπως το κλίμα. Αντίθετα, δεν έδωσαν την ίδια προσοχή σε άλλους παράγοντες, όπως το κόστος ζωής, την προσωπική ασφάλεια, τις ευκαιρίες για εργασία.
Αυτό είναι ένα μόνο ερευνητικό παράδειγμα που δείχνει ότι δεν είμαστε και πολύ καλοί στο να εικάζουμε τι θα μας κάνει ευτυχισμένους. Μια εξήγηση για τις εσφαλμένες εικασίες μας θα μπορούσε να είναι, σύμφωνα με τον δρ Hsee, το ότι «δεν είμαστε πραγματικά φτιαγμένοι για να είμαστε ευτυχείς, αλλά για να επιβιώνουμε».
Κυνήγι της ευτυχίας
Το κυνήγι της ευτυχίας είναι ένα θέμα πολύ πρόσφατο στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Όταν εστιάζουμε στην επιβίωση, συγκεντρώνουμε τις σκέψεις και τις στρατηγικές μας στο εδώ και στο τώρα. Έτσι, συχνά καταλήγουμε σε παρορμητικές αποφάσεις, παρόλο που κατά βάση προσπαθούμε να σκεφτούμε λογικά.
Αν, για παράδειγμα, έχουμε αγοράσει ένα εισιτήριο των 100 ευρώ για μια παράσταση για την οποία διαβάσαμε αρνητικές κριτικές και μας δώσουν και μια δωρεάν πρόσκληση για μιαν άλλη παράσταση για την οποία διαβάσαμε ότι είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και απολαυστική, έχουμε περισσότερες πιθανότητες να πάμε στην πρώτη «για να μην πάνε τσάμπα τα χρήματα». Μια τέτοια επιλογή δείχνει ότι «δεν αφιερώνουμε αρκετό χρόνο στο να αξιολογήσουμε τι μπορεί να μας προσφέρει χαρά μακροπρόθεσμα. Αντίθετα, τείνουμε να προσανατολιζόμαστε προς την άμεση ικανοποίηση».
Ο εγγενής προσανατολισμός μας στο εδώ και τώρα εμπλέκεται σε διάφορες εκφάνσεις της ζωής μας. Για παράδειγμα, το πόσο γρήγορα «φεύγει» ο ενθουσιασμός μας για το καινούργιο μας αυτοκίνητο ή την τελευταία επαγγελματική επιτυχία. Ακόμα και όταν δεχτούμε μια προαγωγή συνοδευόμενη από χρηματική αύξηση, συχνά δεν προλαβαίνουμε να το χαρούμε πραγματικά. Το μυαλό μας τρέχει στον επόμενο στόχο μας, την επόμενη αύξηση.
Η μακροπρόθεσμη επιτυχία
Αναλογικά, στον χώρο της υγείας και της διατροφής παρατηρείται η δυσκολία μας να ευχαριστηθούμε μακροπρόθεσμα μια επιτυχία μας, όπως την έναρξη μιας ισορροπημένης διατροφής που έχει οδηγήσει σε απώλεια περιττού λίπους. Το σκεπτικό που «σαμποτάρει» εδώ, είναι του τύπου:
- «μόνο 2 κιλά έχασα, τίποτα δεν είναι, πρέπει να χάσω κι άλλα»
- «είναι πολύ λίγα σε σχέση με αυτά που θέλω συνολικά να χάσω»
- «δεν είμαι τόσο αδύνατη, όσο τα μοντέλα στις φωτογραφίσεις μόδας των περιοδικών, άρα δεν μπορώ να θεωρώ ότι είμαι όμορφη»
Από την άλλη, εσφαλμένες εικασίες για το τι θα μας κάνει ευτυχισμένους συνδέονται και με το συχνό μας μπέρδεμα τι σημαίνει «απολαμβάνω εδώ και τώρα».
Έτσι, πολλές φορές επιτρέπουμε στον εαυτό μας υπερβολές που παραδόξως γνωρίζουμε καλά ότι όχι μόνο δεν μας προσφέρουν περισσότερη χαρά, αλλά μας την αφαιρούν κιόλας. Παραδείγματα τέτοιων λανθασμένων εκτιμήσεων αποτελούν τα υπερβολικά ψώνια σε μια παρόρμηση της στιγμής, η υπερκατανάλωση «αγαπημένων πιάτων», ο υπερβολικός ύπνος.
Όλοι μας γνωρίζουμε καλά ότι τρώγοντας ένα γευστικότατο πιάτο θα νιώσουμε καλά. Τρώγοντας όμως υπερβολική ποσότητα από αυτό, όχι μόνο δεν θα προσθέσει στην απόλαυσή μας, αλλά θα μας οδηγήσει και σε ένα σωρό άλλες δυσάρεστες καταστάσεις, όπως δυσφορία, δυσπεψία, πρόσθεση αχρείαστου βάρους κ.λπ.
Το ίδιο συμβαίνει και με τον υπερβολικό ύπνο. Αντί για μια αίσθηση ευεξίας, καταλήγει να μας βάζει σε μια δυσάρεστη ληθαργική κατάσταση. Και βέβαια, η αγορά του δέκατου ζευγαριού μαύρης γόβας που παρορμητικά ψωνίσαμε, δεν προσθέτει ίχνος χαράς λίγο μετά την τοποθέτησή του στην παραγεμισμένη ντουλάπα μας.
Κυνήγι στόχων
Εν τέλει, οι εικασίες μας για το τι θα μας κάνει ευτυχισμένους φαίνεται να μας στέλνουν σε ένα αέναο κυνήγι στόχων.
Ερευνητές όπως η δρ Sonja Lyubormirsky από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, πάντως, πιστεύουν ότι αυτό που κάνει ένα τέτοιο κυνήγι μάταιο είναι η προσδοκία συνεχών και άμεσων ικανοποιήσεων. Αντιθέτως, η αναζήτηση της ευτυχίας αποκτά νόημα όταν αφιερώνουμε ένα κομμάτι χρόνου στο να κατανοήσουμε και να εκτιμήσουμε όσα έχουμε.
Στο ασύνειδο διαρκές τρέξιμο της σύγχρονης ζωής έχει ιδιαίτερη αξία να επιτρέπουμε στον εαυτό μας τον χρόνο να αξιολογεί τα δεδομένα της ζωής μας από θετική άποψη και να απολαμβάνει τα κεκτημένα:
- την ομορφιά του σώματός μας όπως είναι τώρα
- τη μοναδικότητα της ύπαρξής μας
- τον ιδιαίτερο τρόπο που αγαπάμε και μας αγαπούν
- την υπέροχη αίσθηση «να είσαι στο σπίτι σου» είτε αυτό μεταφράζεται σε συγκεκριμένη διεύθυνση στην πόλη είτε, ακόμα καλύτερα, επεκτείνεται στον περιβάλλοντα χώρο και τη φύση.
Προσφορά προς τον συνάνθρωπο
Οι καταχωρίσεις στη λίστα αυτή είναι ατελείωτες. Ξεκινούν από τις πιο εσωτερικές, πνευματικές καταστάσεις και φτάνουν ώς τα πέρατα του φυσικού κόσμου που μας περιβάλλει.
Ερευνητές, πάντως, προσθέτουν ως παράγοντα που οδηγεί στην ευτυχία και την προσφορά προς τον συνάνθρωπο.
Οι «καλές πράξεις» προς τους άλλους φαίνεται να παίζουν κι αυτές τον ρόλο τους. Οι ιδέες αυτές φαίνεται να αποτελούν άλλο ένα σημείο σύγκλισης μεταξύ των μονοπατιών της επιστήμης και της φιλοσοφίας. Η ανάγκη για τη «φροντίδα προς τον κόσμο» απλώνεται από τη σκέψη του γερμανού φιλοσόφου Χάιντεγκερ ώς τη σύγχρονη οικολογική θεωρία.
Ταυτόχρονα, η δυτική σκέψη συναντά αυτήν του κόσμου της ανατολής. Σύμφωνα με ένα παλιό κινεζικό ρητό: «Αν θέλεις ευτυχία για μία ώρα, πάρε έναν υπνάκο. Αν θέλεις ευτυχία για μία μέρα, πήγαινε για ψάρεμα. Για έναν μήνα, παντρέψου. Για για έναν χρόνο, κληρονόμησε μια περιουσία. Αν θέλεις ευτυχία για όλη σου τη ζωή, φρόντισε κάποιον».
Βιβλιογραφία
- Hsee, C. K., Yang, X., & Wang, L. (2010). To make one happy, make one busy. Psychological Science
- Hsee, C. K. & Zhang, J. (2010). General evaluability theory: An analysis of when what we care about matters. Perspectives on Psychological Science
- Lyubomirsky, S. (2008). The how of happiness: A scientific approach to getting the life you want. New York: Penguin Press
