Όταν οι άνθρωποι ακούν την λέξη ντροπή συχνά έχουν μια από τις παρακάτω απαντήσεις:
- “Δεν είμαι σίγουρος τι εννοείτε με την ντροπή, αλλά γνωρίζω ότι δεν θέλω να μιλήσω για αυτό”
- “Α! ντροπή, την γνωρίζω καλά αλλά δεν θέλω να μιλήσω για αυτή”
Η ντροπή ασκεί τέτοια επιρροή στην ανθρώπινη ύπαρξη, που μερικές φορές αισθανόμαστε ντροπή μόνο και μόνο που μιλάμε για αυτή.
Ωστόσο, όσο λιγότερο κατανοούμε την ντροπή και τον τρόπο με τον οποίο αυτή επηρεάζει τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις συμπεριφορές μας, τόσο μεγαλύτερη δύναμη της παραχωρούμε στη ζωή μας.
Τι γίνεται η ντροπή καταλαμβάνει όλη την προσωπικότητα;
Σε αυτές τις περιπτώσεις, αντί κάποιος να αισθάνεται για κάποια στιγμή ότι είναι λίγος ή λιγότερο ταλαντούχος και ελκυστικός από κάποιον άλλο, φτάνει να πιστεύει πως ολόκληρος ο εαυτός του, είναι κατά βάση ελαττωματικός.
Η ντροπή τότε γίνεται τοξική και η δαιμονική της δυνατότητα, μπορεί να οδηγήσει ένα άτομο στην πλέον καταστροφική συναισθηματική αρρώστια που αυτό μπορεί να βιώσει.
Η εσωτερικευμένη τοξική ντροπή, λειτουργεί σαν την κακή χοληστερίνη. Είναι καταστροφική και αν παραμείνει χωρίς θεραπεία, μπορεί τελικά να μας σκοτώσει μια και φονικά μας στερεί την χαρά σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μην έχουμε όρια.
Με την τοξική ντροπή, δεν είμαστε πλέον τέλεια ατελείς, αλλά ολοκληρωτικά ατελείς. Είναι το είδος εκείνο της ντροπής, που μας καθηλώνει, και το οποίο βιώνεται σαν μια καθολική αίσθηση ότι είμαι ένας ελαττωματικός άνθρωπος.
Η τοξική ντροπή δεν είναι πια ένα συναίσθημα που σηματοδοτεί τα όρια μας, αλλά μια υπαρξιακή κατάσταση, μια πυρηνική ταυτότητα. Προσδίδει στο άτομο μια αίσθηση αναξιότητας, μια αίσθηση αποτυχίας ως ανθρώπινης ύπαρξης και αποτελεί μια ρήξη του εαυτού, με τον εαυτό.
Εσωτερική αιμορραγία
Είναι σαν μια εσωτερική αιμορραγία, στην καρδιά της οποία βρίσκεται η έκθεση στον εαυτό.
Ένα πρόσωπο δομημένο πάνω στην ντροπή, θα προσέχει να μην εκθέσει τον εσωτερικό εαυτό του στους άλλους, αλλά πιο πολύ θα προσέχει να μην εκθέσει τον εαυτό του, στον εαυτό του.
Στην τοξική ντροπή, ο εαυτός γίνεται ένα αντικείμενο περιφρόνησης, ένα αντικείμενο που κάποιος δεν μπορεί να εμπιστευτεί . Σαν αντικείμενο που δεν μπορεί κάποιος να εμπιστευτεί, το ίδιο το άτομο, φτάνει να βιώνει τον εαυτό του σαν ανάξιο εμπιστοσύνης.
Η τοξική ντροπή βιώνεται σαν ένα εσωτερικό βασανιστήριο, είναι παράδοξη και γεννάται από τον ίδιο τον εαυτό. Υπάρχει ντροπή για την ντροπή. Οι άνθρωποι θα παραδεχτούν πρώτα ενοχή, πόνο, φόβο πριν παραδεχτούν την ντροπή που βιώνουν, απομονωμένοι και μόνοι με την ολοκληρωτική έννοια του όρου, καταδιωκόμενοι ακατάπαυστα από το άδειο και την απουσία.
Με το που εσωτερικεύεται, η τοξική ντροπή αποκτά λειτουργική αυτονομία, με αποτέλεσμα να μπορεί να πυροδοτηθεί εσωτερικά, χωρίς να απαιτείται η παρουσία κάποιου εξωτερικού ερεθίσματος.
Αρκεί κάποιος να φανταστεί μια κατάσταση ή να εμπλακεί σε ένα τιμωρητικό εσωτερικό διάλογο για να αισθανθεί βαθειά ντροπή. Όσο περισσότερο κάποιος βιώνει ντροπή, τόσο περισσότερο ντροπιάζεται και ο ρυθμός συνεχίζει με αμείωτη ένταση.
Είναι αυτή η αδιέξοδη αίσθηση της ντροπής, που την καθιστά μια τόσο ανέλπιδα κατάσταση. Η πιθανότητα για επανόρθωση φαντάζει ουτοπική. Αν κάποιος νιώθει πως είναι ουσιαστικά ελαττωματικός σαν ανθρώπινη ύπαρξη και συνυπολογίζοντας την δυνατότητα αυτοαναπαραγωγής της ντροπής, είναι εύκολο να αναληφθούμε την καταστροφική και δολοφονική για την ψυχή, δύναμη της τοξικής ντροπής.
Ρίζα διατροφικών διαταραχών
Η τοξική ντροπή αποτελεί την ρίζα και το καύσιμο, όλων των εθιστικών και κακοποιητικών συμπεριφορών, καθώς επίσης και πολλών διαταραχών προσωπικότητας.
Μια τάξη βασισμένων στην ντροπή συνδρόμων, αποτελεί η ομάδα των Διατροφικών Διαταραχών. Υπάρχει μια έντονη αίσθηση αδυναμίας απέναντι στην τροφή και ταυτόχρονα μια δευτερογενής ντροπή για αυτή την αδυναμία.
Διατροφικές διαταραχές όπως η ανορεξία και η βουλιμία είναι γενικώς διαταραχές ντροπής. Ένα άτομο που είναι παγιδευμένο σε αυτές, νιώθει γενετικά ελαττωματικό, ανάξιο, αηδιαστικό, μια ολοκληρωτική αποτυχία.
Διαδικασία ανάπτυξης Βουλιμίας
Ας ακολουθήσουμε όμως, την διαδικασία μέσω της οποίας η Βουλιμία αναπτύσσεται και διατηρεί τον εαυτό της, μέσα από την οπτική που προσφέρουν οι έννοιες της ντροπής και της ενοχής.
Η Βουλιμία αποτελείται από δυο διακριτές φάσεις, οι οποίες ανακυκλώνονται, με την ντροπή να είναι παρούσα και στις δυο. Η πρώτη, είναι η λήψη της τροφής και η δεύτερη, είναι η αποβολή της.
Η λήψη της τροφής, αποτελεί ένα υποκατάστατο για διαπροσωπικές ανάγκες οι οποίες είναι συνδεδεμένες με την ντροπή. Όταν κάποιος νιώθει άδειος εσωτερικά, πεινασμένος να νιώσει το κομμάτι κάποιου, απελπισμένος να κρατηθεί στενά, διψασμένος να νιώσει ότι είναι επιθυμητός και τον θαυμάζουν, ότι γίνεται σεβαστός και αγαπιέται, αλλά όλα αυτά έχουν γίνει ταμπού μέσω της ντροπής, τότε αυτός στρέφεται στην τροφή σαν υποκατάστατο.
Αλλά η τροφή δεν μπορεί ποτέ να ικανοποιήσει την πραγματική ανάγκη. Η επιθυμία μετατρέπεται σε ντροπή. Και τότε κάποιος τρώει περισσότερο, προκειμένου να απευαισθητοποιηθεί από την επιθυμία. Η ντροπή για το φαγητό -φαγητό που παραμένει κρυφό μυστικό- αποτελεί μια υποκατάσταση ενός συναισθήματος (της ντροπής) και μια προσπάθεια να κρατήσει το επώδυνο συναίσθημα μακριά από την πηγή του (τον εαυτό).
Υποκατάστατο ντροπής
Η ντροπή για το φαγητό αποτελεί ουσιαστικά ένα υποκατάστατο της βαθύτερης εσωτερικευμένης ντροπής για τον εαυτό. Κατά τη διάρκεια της φάσης της λήψης της τροφής, η ντροπή γίνεται εντονότερη.
Η φάση της αποβολής έρχεται να προσθέσει κάτι κεντρικό σε αυτό το συναίσθημα της αηδίας. Το να κάνει εμετό, είναι συχνά το καταφύγιο του βουλιμικού ατόμου και η προσπάθεια του να αποβάλει από το σύστημα του, την ντροπιαστική τροφή που τόσο αδιάντροπα καταβρόχθισε. Το να κάνει εμετό, είναι η αηδιαστική αντίδραση που βιώνεται σαν μια προσπάθεια επανόρθωσης.
Γιατί εμετός;
Γιατί όμως εμετός; Γιατί μια τόσο έντονη μορφή αποβολής;
Η εξήγηση βρίσκεται σε ένα είδος συναισθηματικής καθαριότητας που βιώνει κάποιος αμέσως μετά τον εμετό. Έχει κάνει κυριολεκτικά, ένα μπάνιο στην ντροπή. Αυξάνοντας την ένταση της ντροπής, το βουλιμικό άτομο επιτυγχάνει να φέρει γρήγορα την ντροπή του στην κορυφή της έντασης της και οδηγώντας, στη συνέχεια τον εαυτό στην απόλυτη πτώση, επιτυγχάνει μια αυτόματη μείωση αυτής.
Αυτή είναι η αντίληψη για την συναισθηματική μεγιστοποίηση, όπως εφαρμόζεται στην Βουλιμία. Ενώ η λήψη τροφής σταδιακά επιταχύνει την ντροπή, η γρήγορη αποβολή την μεγιστοποιεί, φέρνοντας την, στην κορυφή της έντασης μέσω της αυτοαηδίας.
Όταν η ντροπή μεγιστοποιείται, ακολουθεί το “εκρηκτικό φαινόμενο” του εμετού και το άτομο οδηγείται αυτόματα στην καθαρότητα και τον εξαγνισμό. Η αποβολή μέσω του εμετού, συνεχίζει μέχρι η ταπείνωση και η εξαθλίωση του εαυτού γίνουν ολοκληρωτικές.
Ο βουλιμικός συμπεριφέρεται με τρόπο που να εξασφαλίζει την πλήρη ταπείνωση, μια και τα αβάσταχτα συναισθήματα που βιώνει, μπορούν να μειωθούν μόνο αν πρώτα μεγιστοποιηθούν και φτάσουν στην κορύφωση της έντασης τους.
Με το να μεγιστοποιεί τα συναισθήματα ταπείνωσης που βιώνει σε ένταση και διάρκεια, το βουλιμικό άτομο επιτυγχάνει να βγάλει την εσωτερική φωτιά του και αυτό είναι που του δημιουργεί στην συνέχεια την αίσθηση της κάθαρσης.
Αυτό αποτελεί ουσιαστικά, μια μαζοχιστική στρατηγική μείωσης μέσω μεγιστοποίησης, ο σκοπός της οποίας είναι να αυξήσει ένα αρνητικό συναίσθημα σε τέτοιο βαθμό που να προκαλέσει μια εξωτερική έκρηξη του συναισθήματος, η οποία αναπόφευκτα ακολουθείται από μια μείωση του.
Βιβλιογραφία
- American Psychiatric Association (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4th ed.) text revision DSM-IV-Tr.
- Bradshaw, J. (2005). Healing the shame that binds you. Deerfield: Health Communications, Inc.
- Davison, G. C., Neale, J. M., & Kring, A. M. (2004). Abnormal psychology (9th ed.). Danvers: Wiley & Sons, Inc.
- Gilbert, S. (2008). Counselling for eating disorders (2nd ed.). Los Angeles: SAGE.
- Kaufman, G. (1992). Shame, the power of caring (3rd ed.). Vermont: Schenkman Books, Inc.
- Sadock, B. J., & Sadock, V. A. (2003). Synopsis of psychiatry behavioral sciences/clinical psychiatry (9th ed.). Philadelphia: Lippikott Williams & Wilkins
