Το δενδρολίβανο είναι ένα από τα πιο δημοφιλή φαρμακευτικά φυτά στον κόσμο, καθώς και ένα θεραπευτικό βότανο με πολύ μακρά ιστορία χρήσης σε μέρη όπως η Ιταλία και η Ελλάδα, που χρονολογείται τουλάχιστον από το 500 π.Χ.
Σύμφωνα με ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Nutrition Today:
Το όνομα του γένους Rosmarinus προέρχεται από το λατινικό «δρόσος της θάλασσας» και παραδοσιακά συνδέεται με την ανάμνηση, την αγάπη και την πίστη… Για αιώνες, το φυτό αυτό αποτελεί συστατικό λαϊκών φαρμάκων με σχετικές αξιώσεις για την ανακούφιση από ποικίλα συμπτώματα και καταστάσεις όπως η δυσμηνόρροια, η πνευματική παρακμή, η επιληψία, η ανακούφιση από τον πόνο και η υπογονιμότητα.
Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι είτε καταναλώνεται ως αιθέριο έλαιο, τσάι ή καρύκευμα. Τα οφέλη του δενδρολίβανου μπορεί να περιλαμβάνουν την προώθηση της υγείας του πεπτικού συστήματος, της πνευματικής διαύγειας, της υγείας των μαλλιών και του δέρματος, της χαλάρωσης και πολλά άλλα.
Τι είναι όμως το δενδρολίβανο;
Εϊναι ένα βότανο που αναπτύσσεται στον αειθαλή θάμνο που είναι γνωστός ως Salvia rosmarinus (πρώην Rosmarinusofficinalis). Το φυτό δενδρολίβανο είναι ενδημικό στην περιοχή της Μεσογείου. Χρησιμοποιείται στη μαγειρική και στη βοτανική/λαϊκή ιατρική εδώ και χιλιάδες χρόνια.
Σήμερα αναπτύσσεται σε ολόκληρη την Ασία, την Αμερική και την Ευρώπη.
Πώς χρησιμοποιείται;
Χρησιμοποιείται πιο συχνά για μαγειρικούς σκοπούς, συμπεριλαμβανομένης της προσθήκης γήινων και άλλων αρωμάτων σε συνταγές. Επιπλέον, έχει πολλές θεραπευτικές και οικιακές χρήσεις, συμπεριλαμβανομένης της παρασκευής τσαγιών από βότανα, κεριών, αρωμάτων, προϊόντων περιποίησης μαλλιών και άλλων.
Αυτό το βότανο έχει έντονη μυρωδιά και γεύση και είναι επίσης γεμάτο με αντιοξειδωτικά, πτητικά έλαια και άλλες προστατευτικές φυτοχημικές ενώσεις. Η γεύση του δενδρολίβανου περιγράφεται ως ζεστή και κάπως πικρή.
Ανήκει στην ίδια οικογένεια φυτών με τη μέντα (οικογένεια Lamiaceae). Αποτελείται από περισσότερα από 7.000 είδη), ωστόσο δεν έχει την ίδια ξεχωριστή γεύση μενθόλης.
Το φυτό δενδρολίβανο είναι επίσης η πηγή του συμπυκνωμένου αιθέριου ελαίου δενδρολίβανου. Χρησιμοποιείται για να βοηθήσει στην ανακούφιση καταστάσεων. Τέτοια όπως ο πόνος, η φλεγμονή, οι γαστρεντερικοί πόνοι, το άγχος και τα αναπνευστικά προβλήματα. Το αιθέριο έλαιο του δενδρολίβανου έχει βρεθεί ότι περιέχει πολλές προστατευτικές ενώσεις. Τέτοιες όπως: κινεόλη, καμφορά, α-πινένιο, βορνεόλη, ροσμαρινικό οξύ, ροσμανόλη, καρνοσόλη, καρνοσικό οξύ.
Οφέλη κατανάλωσης δενδρολίβανου
Για ποιο λόγο είναι καλό το δενδρολίβανο;
Εκτός από το ευχάριστο άρωμα και τη γεύση, αυτό το βότανο είναι μια καλή πηγή αντιφλεγμονωδών και αντιοξειδωτικών ενώσεων, καθώς και βασικών θρεπτικών συστατικών όπως ο σίδηρος, το ασβέστιο και οι βιταμίνες Α, C και Β6.
Ακολουθούν μερικά από τα κορυφαία οφέλη και χρήσεις του δεντρολίβανου:
1. Παρέχει αντιοξειδωτικά
Λόγω της πλούσιας προσφοράς του σε αντιοξειδωτικά και βιοδραστικές χημικές ουσίες (συμπεριλαμβανομένων φαινολικών διτερπενίων, όπως η καρνοσόλη και τα παράγωγα καφεοϋλίου), η κατανάλωση δενδρολίβανου μπορεί να βοηθήσει στην καταπολέμηση του οξειδωτικού στρες και στην υποστήριξη του ανοσοποιητικού συστήματος. Είναι επίσης γνωστό ότι προάγει την υγιή κυκλοφορία και ότι υπερασπίζεται τη φλεγμονή, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε πόνο.
Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο τα αντιοξειδωτικά του δενδρολίβανου μπορεί να είναι ευεργετικά είναι λόγω της ικανότητάς του να προάγει την υγεία του δέρματος καταπολεμώντας τις βλάβες των ελεύθερων ριζών που οδηγούν σε σημάδια γήρανσης.
2. Μπορεί να βοηθήσει στην ανύψωση της διάθεσής σας και στην ενίσχυση της εγρήγορσης
Όπως και ορισμένα άλλα βότανα της οικογένειας της μέντας, η μυρωδιά του δενδρολίβανου θεωρείται «γνωστικό διεγερτικό». Μπορεί να σας βοηθήσει να νιώσετε πιο ξύπνιοι και συγκεντρωμένοι. Ορισμένες μελέτες έχουν επίσης δείξει ότι οι ενώσεις μέσα στο δενδρολίβανο/έλαιο δενδρολίβανου έχουν νευροπροστατευτικές επιδράσεις και την ικανότητα να βελτιώνουν τη μνήμη και τις γνωστικές επιδόσεις. Εμποδίζουν τη διάσπαση της ακετυλοχολίνης, μιας χημικής ουσίας στον εγκέφαλο που συμβάλλει στη συγκέντρωση και τη διατήρηση της μνήμης.
Επιπλέον, το αναζωογονητικό και ενεργητικό άρωμα του δενδρολίβανου έχει συνδεθεί με τη βελτίωση της διάθεσης, τη μείωση της υπνηλίας και τη μείωση των επιπέδων άγχους, μεταξύ άλλων λόγω της ικανότητάς του να μειώνει την απελευθέρωση της «ορμόνης του στρες» κορτιζόλης. Αυτός είναι ο λόγος που θα βρείτε το δενδρολίβανο σε ορισμένα κεριά, σπρέι για το σπίτι, έλαια αρωματοθεραπείας κ.λπ.
3. Μπορεί να βοηθήσει στην τόνωση της ανάπτυξης των μαλλιών
Το δενδρολίβανο (πιο συχνά με τη μορφή ελαίου δενδρολίβανου) βρίσκεται σε ορισμένα προϊόντα περιποίησης μαλλιών. Αυτά προορίζονται να βοηθήσουν στην προώθηση της ανάπτυξης των μαλλιών και ενός υγιούς τριχωτού της κεφαλής. Μπορεί να καταπολεμήσει την πιτυρίδα και τον ερεθισμό του δέρματος που προκαλεί ξηρότητα. Μπορεί επίσης να μειώσει τις επιδράσεις της τεστοστερόνης στους θύλακες της τρίχας. Αυτές μπορεί να οδηγήσουν σε τριχόπτωση και φαλάκρα/ αραίωση.
4. Βοηθά στην ανακούφιση από τη δυσπεψία
Αυτό το βότανο, είτε μαγειρεμένο με είτε βρασμένο σε τσάι από βότανα, αποτελεί εδώ και πολύ καιρό φυσική θεραπεία για πεπτικά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένης της απώλειας όρεξης, του καψίματος της καρδιάς / της παλινδρόμησης οξέων, των αερίων, του φουσκώματος και των κοιλιακών πόνων. Φαίνεται ικανό να διεγείρει την απελευθέρωση πεπτικών υγρών, συμπεριλαμβανομένης της χολή. Αυτή βοηθά στην πέψη και μπορεί να υποστηρίξει τη φυσιολογική απορρόφηση θρεπτικών συστατικών.
5. Έχει φυσικές αντιμικροβιακές ιδιότητες
Μέσα στο δενδρολίβανο υπάρχουν ενώσεις που μπορούν να βοηθήσουν στην άμυνα κατά του πολλαπλασιασμού ορισμένων τύπων επιβλαβών βακτηρίων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που συμβάλλουν στις λοιμώξεις. Τα εκχυλίσματα δενδρολίβανου χρησιμοποιούνται ακόμη και ως συντηρητικά τροφίμων σε ορισμένες περιπτώσεις, επειδή μπορούν να βοηθήσουν να σταματήσουν την ανάπτυξη βακτηρίων.
Η μυρωδιά του δενδρολίβανου λειτουργεί επίσης ως φυσικό εντομοαπωθητικό. Μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη ορισμένων τσιμπημάτων εντόμων, συμπεριλαμβανομένων των τσιμπουριών και άλλων ζωυφίων που μπορούν να μεταδώσουν ασθένειες και ιούς.
6. Μπορεί να βοηθήσει στην προώθηση της μεταβολικής υγείας
Το δενδρολίβανο έχει συσχετιστεί με μεταβολικά οφέλη. Συμπεριλαμβανομένης της βοήθειας για τη θεραπεία του υψηλού σακχάρου στο αίμα και της κακής ευαισθησίας στην ινσουλίνη. Αν και πιθανότατα δεν θα είναι αρκετό για να αποτρέψει από μόνο του τον διαβήτη, συνιστάται σε άτομα που επιθυμούν να βελτιώσουν τα υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα τους.
Πώς να χρησιμοποιήσετε (Συνταγές)
Το φυτό δενδρολίβανο χρησιμοποιείται εκτενώς ως μαγειρικό μπαχαρικό σε όλο τον κόσμο. Ακολουθούν ορισμένα παραδείγματα:
- Γίνεται σε τσάι από βότανα για να προάγει την υγεία του πεπτικού συστήματος και τη χαλάρωση.
- Βοηθάει στο καρύκευμα των κρεάτων στις κουζίνες της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής.
- Βρίσκεται συχνά σε μαρινάδες για αρνί, χοιρινό, γαλοπούλα και πιάτα κοτόπουλου.
- Τα φύλλα δεντρολίβανου προστίθενται σε σούπες και ροφήματα στην Ινδία για τη γεύση και την περιεκτικότητά τους σε θρεπτικά συστατικά.
- Είτε αποξηραμένο είτε φρέσκο, προστίθεται σε μαγειρευτά, γιουβέτσιες, ψάρια, πατάτες, σαλάτες, ζυμαρικά και ψωμιά σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
- Το Spruce Eats συνιστά επίσης να το συνδυάσετε με δημητριακά, μανιτάρια, κρεμμύδια, μπιζέλια και σπανάκι.
Μπορείτε να φάτε φρέσκο δεντρολίβανο;
Ναι, αν και συνήθως μαγειρεύεται με ή βυθίζεται για να φτιάξετε τσάι από βότανα.
Αν έχετε φρέσκα κλαδάκια δεντρολίβανου, μπορείτε να προετοιμάσετε το βότανο ξεπλένοντάς το πρώτα με νερό και στη συνέχεια αφαιρώντας τα κλαδάκια από τους ξυλώδεις μίσχους πριν τα ψιλοκόψετε. Μια άλλη επιλογή είναι να χρησιμοποιήσετε ολόκληρα κλαδάκια. Μπορείτε να προσθέσετε σε μαγειρευτά και πιάτα με κρέας και στη συνέχεια να τα αφαιρέσετε πριν το σερβίρισμα.
Τα αποξηραμένα βότανα μπορούν να διατηρηθούν για πολλούς μήνες όταν αποθηκεύονται σε σφραγισμένο δοχείο. Για να αποθηκεύσετε το φρέσκο δεντρολίβανο, τυλίξτε τα κλαδάκια σε μια υγρή χαρτοπετσέτα και βάλτε τα σε μια πλαστική σακούλα στο ψυγείο.
Πώς φτιάχνετε τσάι από δεντρολίβανο; Μπορείτε να πίνετε τσάι από δεντρολίβανο κάθε μέρα;
- Για να φτιάξετε τσάι από βότανα δεντρολίβανου, συνδυάστε 1 κουταλάκι του γλυκού ψιλοκομμένα βότανα (κατά προτίμηση φρέσκα) με 8 ουγκιές νερό.
- Βράστε τα βότανα για 5 λεπτά ή περισσότερο, ανάλογα με τη δύναμη που θέλετε.
- Μπορείτε επίσης να προσθέσετε άλλα βότανα και ενισχυτικά γεύσης, όπως λεβάντα, θυμάρι, μαϊντανό, χυμό λεμονιού ή ακατέργαστο μέλι.
- Η κατανάλωση περίπου 1-2 φλιτζανιών ημερησίως. Είναι ασφαλής για τους περισσότερους, αν και να είστε προσεκτικοί αν παίρνετε φάρμακα (βλ. παρακάτω).
Μπορείτε να καταναλώσετε έλαιο δεντρολίβανου;
Αυτό το αιθέριο έλαιο δεν πρέπει να λαμβάνεται εσωτερικά. Όμως, είναι ασφαλές για τους περισσότερους ανθρώπους να το χρησιμοποιούν τοπικά στο δέρμα ή να το εισπνέουν μέσω αρωματοθεραπείας. Αποφεύγετε να το βάζετε σε ανοιχτές πληγές και ζητήστε τη γνώμη του γιατρού σας για τη χρήση του εάν είστε έγκυος.
Πού φυτρώνει καλύτερα το δενδρολίβανο;
Αναπτύσσεται καλύτερα σε συνθήκες πλήρους ηλιοφάνειας (τουλάχιστον έξι ώρες ηλιοφάνειας καθημερινά) σε τοποθεσίες με καλά στραγγιζόμενο έδαφος, είτε πρόκειται για παρτέρι κήπου είτε για μεγάλη γλάστρα.
Είναι πολυετές βότανο και θα ξαναφυτρώσει για αρκετά χρόνια, τις περισσότερες φορές από την άνοιξη έως το φθινόπωρο. Είναι κάπως ανθεκτικό στην ξηρασία και μπορεί επίσης να αντέξει ελαφρές θερμοκρασίες παγετού.
Ορισμένες από τις ποικιλίες που καλλιεργούνται συχνότερα ως μαγειρικά βότανα περιλαμβάνουν το blue boy, το SpiceIslands και το λευκό δεντρολίβανο.
Αλληλεπιδράσεις με φάρμακα, κίνδυνοι και παρενέργειες
Όταν το δενδρολίβανο καταναλώνεται σε συνήθεις μαγειρικές ποσότητες ή ως εγκεκριμένο πρόσθετο τροφίμων, θεωρείται γενικά ασφαλές, σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ. Όταν καταναλώνεται σε μεγάλες ποσότητες, ιδίως ως αιθέριο έλαιο ή εκχύλισμα, μπορεί ενδεχομένως να προκαλέσει ορισμένες παρενέργειες. Τ όπως στομαχικές διαταραχές, εμετό, σπασμούς ή μεταβολές στην αρτηριακή πίεση, αν και αυτές οι αντιδράσεις είναι σπάνιες.
Το αιθέριο έλαιο δενδρολίβανου έχει αναγνωριστεί από τον FDA ως γενικά ασφαλές για την προβλεπόμενη χρήση του ως πρόσθετο τροφίμων. Τα εκχυλίσματα δενδρολίβανου χρησιμοποιούνται για περισσότερα από 20 χρόνια στη βιομηχανία τροφίμων τόσο ως αρωματικός παράγοντας όσο και ως συντηρητικό, αλλά είναι πιθανό για ορισμένους ανθρώπους να εμφανίσουν αλλεργικές αντιδράσεις στο δενδρολίβανο σε σπάνιες περιπτώσεις.
Εάν είστε αλλεργικοί σε άλλα βότανα της οικογένειας της μέντας, αποφύγετε την κατανάλωση δενδρολίβανου και να είστε προσεκτικοί στην εφαρμογή προϊόντων που περιέχουν αιθέριο έλαιο δενδρολίβανου.
Το δενδρολίβανο έχει τη δυνατότητα να μεταβάλλει την ούρηση, την πήξη του αίματος και τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί δυνητικά να αλληλεπιδράσει με ορισμένα φάρμακα και θα πρέπει να αποφεύγεται σε αυτές τις περιπτώσεις. Μιλήστε με το γιατρό σας πριν προσθέσετε μεγάλες ποσότητες ή δενδρολίβανο ή αυτό το αιθέριο έλαιο στη διατροφή σας, εάν παίρνετε αυτά τα φάρμακα: αντιπηκτικά, Αναστολείς ΜΕΑ για υψηλή αρτηριακή πίεση, Διουρητικά, Λίθιο για ψυχικές διαταραχές.
