Η Πολυπλοκότητα των Ανθρώπινων Συναισθημάτων
Η ανθρώπινη εμπειρία είναι συνυφασμένη με την ικανότητα μας να αντιλαμβανόμαστε και να έχουμε κριτική σκέψη, με τις αναμνήσεις μας, τις αξίες μας και με τα συναισθήματά μας. Χαρά, αγάπη, φόβος, θυμός, ανία, αηδία, λύπη, ενοχή, ντροπή, άγχος. Αν τα παραπάνω μπορούν να χαρακτηριστούν ως βασικά συναισθήματα, υπάρχει και μια πληθώρα αποχρώσεων για κάθε ένα από αυτά. Για παράδειγμα, χαρά, ενθουσιασμός, έκσταση, φόβος, τρόμος, πανικός, που εξατομικεύει την ανταπόκριση κάθε ανθρώπου σε μια συγκεκριμένη κατάσταση. Λάμπουμε από χαρά για μια επιτυχία. Η καρδιά μας χτυπά στη θέα του ανθρώπου με τον οποίο είμαστε ερωτευμένοι, το βλέμμα μας πλημμυρίζει από αγάπη στην επαφή με το παιδί μας. Συναισθήματα που μας κάνουν να νιώθουμε ζωντανοί και δίνουν νόημα στην πορεία μας.
Η Άρνηση και οι Συνέπειες των Αρνητικών Συναισθημάτων
Στο βίωμα, τα αρνητικά συναισθήματα είναι σαν να μπαίνουμε σε συναγερμό και συχνά σε έναν κύκλο άρνησης. Ο θυμός, ο φόβος, η λύπη, η απογοήτευση αντιμετωπίζονται ως οι εχθροί της ηρεμίας και της ύπαρξής μας. Νιώθουμε αδύναμοι και συχνά προσπαθούμε να το κρύψουμε τόσο από τους άλλους, όσο και από τον ίδιο μας τον εαυτό. Αντί να μείνουμε να βιώσουμε το συναίσθημά μας, να το αφουγκραστούμε, προσπαθούμε να το καταπιούμε και να το εξαλείψουμε, για να καταλάβουμε αργά ή γρήγορα πως κάτι τέτοιο είναι αδύνατο και πως το συναίσθημά μας θα μας επισκεφτεί με μεγαλύτερη σφοδρότητα, αναζητώντας τον χώρο του. Θα εκφραστεί μέσα από μια πληθώρα σωματικών (π.χ., πονοκέφαλος, γαστρεντερικά προβλήματα, εξάντληση) και ψυχικών καταστάσεων (π.χ., κρίσεις πανικού, διατροφικές διαταραχές).
Η Φυσικότητα και Χρησιμότητα των Αρνητικών Συναισθημάτων
Στην προσπάθειά μας να ζούμε σε μια φούσκα διαρκούς ηρεμίας και χαράς, ξεχνάμε πως τα αρνητικά συναισθήματα σχετίζονται άμεσα με τα ένστικτα και τις βασικές ανθρώπινες ανάγκες της επιβίωσης, της φυσικής προστασίας, της κυριαρχίας και της αναπαραγωγής. Αν δεν βιώναμε ενοχή σαν αποτέλεσμα καταπάτησης κάποιου κανόνα, κάποιου κώδικα, θα χάναμε ίσως τη δυνατότητα μιας νέας οριοθέτησης και επανόρθωσης. Αν δεν επιτρέπαμε να βιώσουμε τον πόνο μιας απώλειας, δεν θα μπορούσαμε μέσα από τη διαδικασία της άρνησης, της διαπραγμάτευσης, του θυμού και της λύπης να φτάσουμε στην αποδοχή και να συνεχίσουμε. Να προχωρήσουμε, με μια αίσθηση μεγαλύτερης ανθεκτικότητας, ενσωματώνοντας το κομμάτι της απώλειας σαν ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής της ίδιας.
Αν δεν αγχωνόμασταν για τη δουλειά μας, για τις εξετάσεις μας, για το ταξίδι μας, δεν θα κάναμε τις απαραίτητες ενέργειες για να είμαστε ανταγωνιστικοί, να διαβάσουμε κατάλληλα, να φτάσουμε στο αεροδρόμιο στην ώρα μας. Αν δεν θυμώναμε όταν κάποιος καταπατούσε τα όριά μας, θα χάναμε αργά ή γρήγορα την έννοια του εαυτού.
Η Στάση Μας Απέναντι στα Αρνητικά Συναισθήματα
Μέσα από αυτά τα απλά καθημερινά παραδείγματα, γίνεται φανερή η αναγκαιότητα των αρνητικών συναισθημάτων. Κατά συνέπεια, η δυσκολία δεν βρίσκεται στην ποιότητα του συναισθήματος αλλά στη στάση μας απέναντι σε αυτό. Ο θυμός είναι μια πολύ υγιής αντίδραση όπως είπαμε, άμεσα σχετιζόμενη με την επιβίωσή μας. Όταν όμως ένας άνθρωπος είναι διαρκώς θυμωμένος, διαρκώς οργισμένος και φτάνει από το μηδέν στο εκατό σε δευτερόλεπτα, τότε υπάρχει θέμα στη διαχείριση του θυμού του. Ανάλογα, και όταν κάποιος καταπιέζει διαρκώς τον θυμό του και δεν εκφράζει ποτέ τίποτε και σε κανέναν. ‘Εχει και πάλι θέμα με τη διαχείριση αυτού. Έχουμε λοιπόν να προβληματιστούμε όχι για το τι νιώθουμε, αλλά πώς και γιατί νιώθουμε έτσι, ποια είναι η ένταση αυτού που νιώθουμε, πόσο διάστημα και πόσο συχνά νιώθουμε έτσι, πώς είναι να νιώθουμε έτσι;
Ο Ρόλος της Αυτογνωσίας στη Διαχείριση των Συναισθημάτων
Μπορούμε να κατανοήσουμε τα συναισθήματά μας καλύτερα εστιάζοντας στο πώς τα βιώνουμε. Αποδεχόμαστε ότι όλα έχουν μια θέση στη ζωή μας και ότι η αυτογνωσία είναι το κλειδί για την ουσιαστική διαχείρισή τους.
Βιβλιογραφία
Gleitman.H., Fridlund.A.J., & Reisberg.D. (2004). Psychology 6th ed. New York: W.W Norton& Company Inc.
Pfeiffer. R (2012) Anger management. Workbook and Curriculum. United States of America: Growth Publishing.
