Η ψυχική υγεία στα παιδιά είναι εξίσου σημαντική με τη σωματική τους υγεία. Οι ψυχικές ασθένειες που εμφανίζονται στην παιδική ηλικία συχνά έχουν μακροχρόνιες επιπτώσεις στην ανάπτυξη του παιδιού και την ποιότητα ζωής του. Αν και τα παιδιά δεν εκφράζουν πάντα τα συναισθήματά τους με τον ίδιο τρόπο που το κάνουν οι ενήλικες, τα ψυχικά προβλήματα στα παιδιά είναι συχνά αντιληπτά μέσω της αλλαγής στη συμπεριφορά τους, των συναισθημάτων και της κοινωνικής αλληλεπίδρασης.
1. Οι Κύριες Ψυχικές Ασθένειες στα Παιδιά
- Άγχος και Διαταραχές Άγχους:
- Τα παιδιά μπορεί να βιώσουν άγχος λόγω σχολικών πιέσεων, κοινωνικών προβλημάτων ή οικογενειακών εντάσεων. Η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, η φοβία ή η κοινωνική φοβία είναι μερικές από τις πιο συχνές διαταραχές άγχους που εμφανίζονται στην παιδική ηλικία. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν φόβο, υπερβολική ανησυχία για καθημερινές καταστάσεις, σωματικά συμπτώματα όπως πονοκέφαλοι και πόνους στην κοιλιά, καθώς και δυσκολία στη συγκέντρωση ή στη συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες.
- Καταθλιπτικές Διαταραχές:
- Η κατάθλιψη στα παιδιά μπορεί να εκδηλωθεί με πολλά συμπτώματα.Τέτοια, όπως απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που παλαιότερα ευχαριστούσαν το παιδί, αλλαγές στην όρεξη ή στον ύπνο, απομόνωση και συναισθηματική αστάθεια. Η κατάθλιψη της παιδικής ηλικίας συχνά περνά απαρατήρητη. Αυτό συμβαίνει λόγω της υπερβολικής ενασχόλησης με τα σωματικά συμπτώματα ή της απογοήτευσης των παιδιών λόγω των περιορισμένων ικανοτήτων τους να εκφράσουν τα συναισθήματα.
- Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ):
- Η ΔΕΠΥ είναι μία από τις πιο κοινές ψυχικές διαταραχές στην παιδική ηλικία. Χαρακτηρίζεται από δυσκολία στην προσοχή, υπερκινητικότητα και παρορμητικότητα. Οι διαταραχές αυτές μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα στο σχολείο και στην κοινωνικοποίηση, επηρεάζοντας τη σχολική απόδοση και τη συμπεριφορά.
- Διαταραχή μετατραυματικού στρες(PTSD) :
- Τα παιδιά που έχουν υποστεί τραυματικές εμπειρίες. Τέτοιες όπως κακοποίηση ή φυσικές καταστροφές, ενδέχεται να εμφανίσουν ψυχολογικά συμπτώματα. Τέτοια όπως ανησυχία, εφιάλτες ή αποφυγή καταστάσεων που τους θυμίζουν το τραύμα. Η διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) μπορεί να επηρεάσει τη συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού.
- Συναισθηματικές και Συμπεριφορικές Διαταραχές:
- Τα παιδιά που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην κοινωνική προσαρμογή μπορεί να αναπτύξουν προβλήματα με την επιθετικότητα, την ανυπακοή και την απομόνωση. Oι συμπεριφορικές διαταραχές συχνά εκδηλώνονται με μορφές επιθετικής ή προβληματικής συμπεριφοράς, κάτι που μπορεί να παρατηρηθεί στο σπίτι ή στο σχολείο.
2. Αιτίες και Παράγοντες Κινδύνου
Η ανάπτυξη ψυχικών ασθενειών στα παιδιά μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες:
- Γενετική Προδιάθεση: Κληρονομικά χαρακτηριστικά και οικογενειακό ιστορικό ψυχικών διαταραχών μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο για την ανάπτυξη ψυχικών ασθενειών.
- Περιβαλλοντικοί Παράγοντες: Κακές συνθήκες ζωής, οικογενειακή ένταση, κακοποίηση ή παραμέληση, σχολικές μαθησιακέςδυσκολίες ,bulling ή κοινωνική απομόνωση αποτελούν σημαντικούς κινδύνους για την ψυχική υγεία του παιδιού.
- Βιολογικοί Παράγοντες: Η χημεία του εγκεφάλου και η λειτουργία ορισμένων περιοχών του εγκεφάλου σχετίζονται με πολλές ψυχικές διαταραχές.
- Ψυχολογικοί Παράγοντες: Τα παιδιά που βιώνουν ψυχικά τραύματα, κακή συναισθηματική ανάπτυξη ή προβλήματα στις οικογενειακές σχέσεις διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν ψυχικές ασθένειες.
3. Διάγνωση και Θεραπεία
Η διάγνωση των ψυχικών ασθενειών στα παιδιά απαιτεί συχνά συνεργασία μεταξύ παιδοψυχολόγων, παιδοψυχιάτρων, κοινωνικών λειτουργών και εκπαιδευτικών. Η διαδικασία περιλαμβάνει συνεντεύξεις με γονείς(λήψη ιστορικού) ,παρατήρηση της συμπεριφοράς του παιδιού, καθώς και τη χρήση ειδικών ψυχολογικών τεστ και αξιολογήσεων.
Οι θεραπείες για ψυχικές ασθένειες στα παιδιά περιλαμβάνουν:
- Ψυχοθεραπεία: Ειδικές μορφές θεραπείας, όπως η γνωστική-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία (CBT), η ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία και η θεραπεία μέσω παιχνιδιού, είναι συχνά αποτελεσματικές στη θεραπεία των ψυχικών διαταραχών στα παιδιά. Η ψυχοθεραπεία βοηθά τα παιδιά να κατανοήσουν τα συναισθήματά τους και να αναπτύξουν καλύτερους μηχανισμούς αντιμετώπισης.
- Ενίσχυση της Συναισθηματικής Νοημοσύνης: Η ανάπτυξη συναισθηματικών δεξιοτήτων μέσω της εκπαίδευσης μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να κατανοήσουν και να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους. Το παιχνίδι, οι συζητήσεις και οι δραστηριότητες που ενισχύουν την ενσυναίσθηση και την επικοινωνία μπορούν να προάγουν την ψυχική ευημερία.
- Φαρμακευτική Αγωγή: Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι παιδοψυχίατροι ενδέχεται να συνταγογραφήσουν φάρμακα για να βοηθήσουν τα παιδιά να αντιμετωπίσουν τα συμπτώματα των ψυχικών ασθενειών, όπως τα αντικαταθλιπτικά ή τα φάρμακα για το άγχος και την υπερκινητικότητα.
- Υποστήριξη στην Οικογένεια: Η οικογενειακή υποστήριξη είναι απαραίτητη για την βοήθεια του παιδιού. Εκπαιδευτικά προγράμματα για τους γονείς, καθώς και η οικογενειακή ψυχοθεραπεία, βοηθούν στη βελτίωση της επικοινωνίας και στη δημιουργία ενός υποστηρικτικού περιβάλλοντος.
4. Πρόληψη και Στρατηγικές Υποστήριξης
Η πρόληψη των ψυχικών ασθενειών στα παιδιά περιλαμβάνει την ανάπτυξη υγιών συναισθηματικών δεξιοτήτων, την προώθηση της κοινωνικοποίησης και την ενίσχυση της οικογενειακής σταθερότητας. Τα παιδιά πρέπει να ενθαρρύνονται να εκφράζουν τα συναισθήματά τους για να ζητούν βοήθεια όταν το χρειάζονται. Επίσης, η έγκαιρη ανίχνευση των πρώιμων συμπτωμάτων είναι καταλυτική για την αποφυγή της ανάπτυξης σοβαρών προβλημάτων αργότερα.
Εν κατακλείδι, η ψυχική υγεία των παιδιών απαιτεί άμεση προσοχή και ολοκληρωμένη προσέγγιση από τους γονείς, τους δασκάλους και τους επαγγελματίες υγείας. Με την κατάλληλη υποστήριξη, τα παιδιά μπορούν να αναπτύξουν τις ικανότητες που χρειάζονται για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της ζωής και να ευημερήσουν σε ένα υγιές ψυχικό και συναισθηματικό περιβάλλον.
Πηγές:
Η Ψυχολογία του Παιδιού. Εκδόσεις Πατάκη.
Ψυχιατρική για Παιδιά και Εφήβους. Εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ.
Παιδοψυχιατρική: Εισαγωγή στις Διαταραχές της Συμπεριφοράς. Εκδόσεις ΣΑΚΚΟΥΛΑ.
Συμβουλευτική και Ψυχοθεραπεία για Παιδιά και Εφήβους. Εκδόσεις Νέα Σύνορα.
Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: DSM-5. American Psychiatric Publishing.
The Handbook of Clinical Child Psychology. The Guilford Press.
Childhood Social Anxiety: The Role of Parent-Child Interactions. Springer.
Cognitive-Behavioral Therapy with Children and Adolescents: A Guide for the Practitioner. Guilford Press.
- Reinventing Your Life: The Breakthrough Program to End Negative Behavior and Feel Great Again. The Penguin Group.
