Το άγχος, παρότι συνήθως χαρακτηρίζεται ως αρνητικό συναίσθημα, έχει και ορισμένες θετικές πτυχές που μπορούν να βοηθήσουν τον άνθρωπο να ανταποκριθεί σε διάφορες καταστάσεις, να εξελιχθεί, να γίνει πιο δημιουργικός και παραγωγικός.
Τι είναι όμως το άγχος;
Το άγχος είναι μια σύνθετη και φυσιολογική αντίδραση του ανθρώπινου οργανισμού σε καταστάσεις πίεσης ή αβεβαιότητας.
Είναι μια συναισθηματική κατάσταση που συνδέεται με μια συνθήκη κινδύνου ή απειλής και συχνά συνοδεύεται από αυτόματες αντιδράσεις του οργανισμού, όπως αυξημένη καρδιακή συχνότητα, επιτάχυνση της αναπνοής κ.α.
Αν και η υπερβολική ένταση του μπορεί να είναι δυσλειτουργική , η «φυσιολογική» του παρουσία έχει αρκετά θετικά χαρακτηριστικά. Για αυτό πολλές φορές γίνεται λόγος για το «υγιές» ή «δημιουργικό» άγχος. Ας δούμε λοιπόν τα θετικά χαρακτηριστικά του.
Κινητήρια Δύναμη
Το άγχος μπορεί να λειτουργήσει ως κίνητρο για δράση. Όταν κάποιος αντιμετωπίζει ένα επίπεδο άγχους, αναγκάζεται να ανταποκριθεί σε μια κατάσταση ή να αναζητήσει λύσεις.
Η έννοια ότι το άγχος μπορεί να λειτουργήσει ως κίνητρο για δράση είναι βαθιά συνδεδεμένη με τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αντιδρούν σε προκλήσεις και πίεση. Το άγχος λοιπόν έρχεται να ενθαρρύνει τον άνθρωπο να επιδείξει δράση και προσπάθεια για την αντιμετώπιση του προβλήματος που τον απασχολεί. Η ανάγκη να βρει λύσεις και να ενεργοποιηθεί ίσως να οδηγήσει σε πιο αποτελεσματικές αποφάσεις και ενέργειες. Έτσι, το άγχος μπορεί να λειτουργήσει ως υπενθύμιση ότι κάτι είναι σημαντικό και χρειάζεται προσοχή.
Οι άνθρωποι συχνά είναι πιο επικεντρωμένοι στην επίλυση προβλημάτων όταν αντιμετωπίζουν συναισθήματα άγχους, γεγονός που ενισχύει την εστίαση και την συγκέντρωση τους επίσης.
Προσαρμογή
Το άγχος μπορεί να βοηθήσει τον άνθρωπο να προσαρμοστεί σε νέες και απαιτητικές καταστάσεις. Λειτουργεί ως κίνητρο για την αντιμετώπιση προκλήσεων. Η ικανότητα του ανθρώπου να προσαρμόζεται σε νέες και απαιτητικές καταστάσεις αποτελεί σημαντικό στοιχείο της επιβίωσής του.
Το άγχος λοιπόν, σε ορισμένες περιπτώσεις, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο σε αυτήν τη διαδικασία προσαρμογής. Ας το φανταστούμε ως ένα είδος “αισθητήρα κινδύνου”, που προειδοποιεί τον άνθρωπο για την ύπαρξη πιθανών κινδύνων ή προκλήσεων. Αυτό βοηθά τον οργανισμό να εστιάσει την προσοχή του, να αναγνωρίσει τα προβλήματα και να προετοιμαστεί για αντίδραση.
Ακόμη και όταν κάποιος αντιμετωπίζει μια κατάσταση που δεν του είναι οικεία ή που απαιτεί νέες δεξιότητες, το άγχος μπορεί να τον ενθαρρύνει να βρει και να αναπτύξει νέες ικανότητες για την αντιμετώπισή της. Η ανάγκη του αυτή να βρει λύσεις σε δύσκολες καταστάσεις πολύ πιθανό να τον οδηγήσει σε δημιουργικές και πρωτοποριακές ιδέες.
Και όταν το καταφέρει τελικά, κερδίζει και ένα επιπλέον όφελος: Αναπτύσσει ευελιξία και ανθεκτικότητα απέναντι στις προκλήσεις.
Αύξηση Επίδοσης
Το άγχος μπορεί να βελτιώσει την επίδοση σε ορισμένες καταστάσεις, διεγείροντας την εγρήγορση και τη συγκέντρωση.
Το “υγιές άγχος” αναφέρεται σε ένα επίπεδο άγχους που έχει θετική επίδραση στην επίδοση και τις γνωστικές λειτουργίες του ατόμου. Αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο όταν αντιμετωπίζει κανείς καταστάσεις που απαιτούν προσοχή και άμεση λήψη αποφάσεων. Άλλωστε για ορισμένους, η πίεση που προκαλεί το άγχος μπορεί να λειτουργήσει ως κίνητρο για να γίνει πιο αποδοτικός. Το άτομο ενδέχεται να αναζητά λύσεις και να επιδιώκει την επίτευξη στόχων για να μειώσει την πίεση.
Επιπλέον, η διαδικασία εγρήγορσης στην οποία μπαίνει ,του επιτρέπει να αντιλαμβάνεται και να ανταποκρίνεται γρηγορότερα σε αλλαγές ή προκλήσεις.
Συναισθηματική Επίγνωση
Το άγχος καθιστά τον άνθρωπο πιο ευαισθητοποιημένο σε συναισθηματικές πτυχές και ανάγκες τόσο του εαυτού του όσο και των άλλων. Αυτό συμβαίνει γιατί η συναισθηματική επίγνωση σχετίζεται με την ικανότητα του ατόμου να αναγνωρίζει, να κατανοεί και να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του.
Καθώς λοιπόν αναγνωρίζει και κατανοεί τα δικά του συναισθήματα, καταφέρνει να αναπτύξει και μεγαλύτερη ευαισθησία στις συναισθηματικές ανάγκες των άλλων. Αυτή η αυξημένη συναισθηματική ευαισθησία τον φέρνει και σε επαφή με το σώμα του. Να το «ακούει», να το παρατηρεί.
Και τέλος, η συναισθηματική επίγνωση μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση και τη διαχείριση του άγχους. Όταν κατανοούμε τα συναισθήματά μας, μπορούμε να αναζητούμε και να υιοθετούμε πιο υγιείς στρατηγικές αντιμετώπισης του άγχους.
Ενεργοποίηση των μηχανισμών άμυνας
Το άγχος ενεργοποιεί το αμυντικό σύστημα του οργανισμού, βοηθώντας τον να αντιμετωπίσει πιθανούς κινδύνους.
Η ενεργοποίηση του, είναι μια φυσιολογική αντίδραση και αποτελεί έναν σημαντικό μηχανισμό προσαρμογής. Το άγχος ενεργοποιεί τα «3F» (fight, flight, frozen). Αυτή η αντίδραση προετοιμάζει τον οργανισμό για αντιμετώπιση πιθανών απειλών.
Περιλαμβάνει φυσιολογικές αλλαγές όπως αύξηση του καρδιακού παλμού, επιτάχυνση της αναπνοής κ.α. Κατά την ενεργοποίηση των 3f η κορτιζόλη και η αδρεναλίνη απελευθερώνονται στο αίμα. Αυτές οι ορμόνες ενισχύουν την απόδοση του οργανισμού για να αντιμετωπίσει την κατάσταση.
Έτσι, το αμυντικό σύστημα είναι έτοιμο να αντιδράσει σε πιθανούς κινδύνους, παρέχοντας στον οργανισμό την ενέργεια και τη διάθεση που απαιτούνται για δράση.
Πώς να διαχειριστείτε το μή «υγιές» άγχος
Αναγνώριση
Αναγνωρίστε τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας.
Άσκηση
Η φυσική δραστηριότητα καθώς και η χρήση διαλογισμών και πρακτικών μέσω mindfulness μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του άγχους.
Σωστή Διατροφή
Η ισορροπημένη διατροφή συμβάλλει στη σωματική και ψυχική υγεία.
Μοίρασμα
Μοιραστείτε τα συναισθήματά σας με φίλους, οικογένεια ή επαγγελματία ψυχικής υγείας.
Διαχείριση Χρόνου
Καθορίστε προτεραιότητες και διαχειριστείτε τον χρόνο σας για να μειώσετε το άγχος.
Συνοψίζοντας
Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι το άγχος είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας και μπορεί να αντιμετωπιστεί με αποτελεσματικούς τρόπους.
Παρόλα αυτά, θα πρέπει να επισημανθεί ότι η υπερβολική παρουσία ή η διαρκής ύπαρξη του μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχολογική και σωματική υγεία. Η ισορροπία είναι κλειδί για την αξιοποίηση των θετικών πτυχών του.
Εάν, ωστόσο, αντιμετωπίζετε χρόνιο άγχος ή άλλα ψυχολογικά προβλήματα, είναι σημαντικό να ζητήσετε βοήθεια από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας.
Βιβλιογραφία
- The Upside of Stress: Why Stress Is Good for You, and How to Get Good at It” by Kelly McGonigal
- The Anxiety Advantage: How Anxiety Can Be a Gift in Work, Relationships, and Life” by Ariel Kalmus and Graham Davey
- The Art of Possibility: Transforming Professional and Personal Life” by Rosamund Stone Zander and Benjamin Zander
