Ο καρκίνος του παχέος εντέρου ευθύνεται για το 10% όλων των καρκίνων και των θανάτων που σχετίζονται με τον καρκίνο σε ετήσια βάση παγκοσμίως. Είναι ο δεύτερος συχνότερος καρκίνος που διαγιγνώσκεται στις γυναίκες και ο τρίτος στους άνδρες. Στις γυναίκες, η επίπτωση και η θνησιμότητα είναι περίπου 25% χαμηλότερες από ό,τι στους άνδρες. Αυτά τα ποσοστά ποικίλλουν γεωγραφικά, με τα υψηλότερα ποσοστά να εμφανίζονται στις ανεπτυγμένες χώρες. Η συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου παγκοσμίως προβλέπεται να αυξηθεί σε 2,5 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις το 2035.
Βασικός παράγοντας κινδύνου για την εμφανισή του αποτελεί το θετικό οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου. Σε άτομα με συγγενείς που είχαν καρκίνο του παχέος εντέρου, αυξάνει ο κίνδυνος εμφανισής του κατά 20% και μάλιστα αν ο συγγενής ήταν 1ου βαθμού ο κίνδυνος διπλασιάζεται. Άλλοι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου είναι η αφροαμερικανική εθνικότητα, το αρρεν φύλο, οι φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου (ελκώδης κολίτιδα, νόσο του Crohn), η παχυσαρκία, ο καθιστικός τρόπος ζωής, το κόκκινο κρέας, η χρήση καπνού, η κατάχρηση αιθυλικής αλκοόλης, η ακρομεγαλία, η μεταμόσχευση νεφρού με χρήση ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων, ο σακχαρώδης διαβήτης και αντίσταση στην ινσουλίνη, η θεραπεία υποκατάστασης με ανδρογόνα, η χολοκυστεκτομή, η στεφανιαία νόσος και τα διάφορα σύνδρομα πολυποδίασης.
Σταθεροποιητικές και μειούμενες τάσεις του καρκίνου παρατηρούνται μόνο στις ιδιαίτερα ανεπτυγμένες χώρες, γεγονός που οφείλεται κατά κύριο λόγο στα εθνικά προγράμματα προληπτικού ελέγχου με τη διενέργεια κολονοσκόπησης. Το όφελος του προληπτικού ελέγχου μέσω της κολονοσκόπησης οφείλεται κατά κύριο λόγο στην ανεύρεση και αφαίρεση προκαρκινωματωδών πολυπόδων καθώς και στην ανίχνευση πιθανού καρκίνου σε πρωιμότερα στάδια. Φάνηκε μάλιστα ότι ασθενείς που δεν υποβάλλονται σε προγράμματα προληπτικού ελέγχου με κολονοσκόπηση έχουν 3-4 φορές αυξημένο κίνδυνο για την εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου.
Οι συστάσεις για την διενέργεια κολονοσκόπησης έχουν ως εξής:
Άτομα χωρίς οικογενειακό ιστορικό κακοήθειας του παχέος εντερου
- Έναρξη κολονοσκόπησης στην ηλικία των 50 ετών.
Άτομα ΜΕ οικογενειακό ιστορικό κακοήθειας του παχέος εντερου
- Αν κάποιος έχει συγγενή 1ου βαθμού με ιστορικό καρκίνου παχέος εντέρου ή «προχωρημένου» αδενωματώδη πολύποδα (δηλαδή, διάμετρο ≥ 1 εκ, ή παρουσία υψηλόβαθμης δυσπλασίας ή λαχνωτού στοιχείου στη βιοψία) σε ηλικία ≥ 60 ετών τότε θα πρέπει να ξεκινά την κολονοσκόπηση από την ηλικία των 40 ετών.
- Αν κάποιος έχει συγγενή 1ου βαθμού με ιστορικό καρκίνου παχέος εντέρου ή προχωρημένου αδενωματώδη πολύποδα σε ηλικία < 60 ετών ή 2 ή περισσότερων συγγενών 1ου βαθμού ασθενούς με ιστορικό καρκίνου παχέος εντέρου ή προχωρημένου αδενωματώδη πολύποδα σε οποιαδήποτε ηλικία συστήνεται η έναρξη της κολονοσκόπησης από την ηλικία των 40 ετών ή 10 έτη πριν από την μικρότερη ηλικία διάγνωσης του καρκίνου παχέος εντέρου ή του πολύποδα.
Ασθενείς με πολύποδες σε προηγούμενη κολονοσκόπηση
- Ασθενείς που είχαν 1 ή 2 μικρούς (<1εκ.) αδενωματώδεις πολύποδες με χαμηλόβαθμη δυσπλασία πρέπει να υποβάλονται σε κολονοσκόπηση σε 5-10 χρόνια.
- Aσθενείς με 3-10 αδενωματώδεις πολύποδες ή με αδενωμάτωδη πολύποδα > 1 εκ. ή με λαχνωτά στοιχεία ή με υψηλόβαθμη δυσπλασία στη βιοψία πρέπει να κάνουν ενδοσκόπηση στα 3 χρόνια.
- Ασθενείς που είχαν >10 αδενωματώδεις πολύποδες σε μια εξέταση σύστήνεται κολονοσκόπηση σε λιγότερα από 3 έτη.
- Aσθενείς με επίπεδους αδενωματώδεις πολύποδες που έχουν αφαιρεθεί τμηματικά πρέπει να υποβάλλονατι σε κολονοσκόπηση εντός 6 μηνών για να επαληθευτεί η πλήρης αφαίρεση του πολύποδα.
- Σε ασθενείς με μικρούς υπερπλαστικούς πολύποδες ορθού προτείνεται να ελέγχονται όπως ο γενικότερος πληθυσμός.
- Αν έχει βρεθεί μικρός (<1εκ) επίπεδος οδοντωτός (serrated) πολύποδας χωρίς δυσπλασια συστήνεται η κολονοσκοπηση σε 5 χρόνια.
- Αν ο οδοντωτός πολύποδας είναι ≥ 1 εκ. ή έχει δυσπλασία σύστήνεται η κολονοσκόπηση σε 3 χρόνια.
Ασθενείς με ιστορικό χειρουργηθέντος καρκίνου παχέος εντέρου
- Η πρώτη κολονοσκόπηση θαν πρέπει 1 χρόνο μετά το χειρουργείο.
- Αν βέβαια ο ασθενής έχει υποβληθεί σε χαμηλή προσθια εκτομή για καρκίνο ορθού, θα πρέπει να γίνεται ενδοσκοπικός έλεγχος κάθε 3-6 μήνες για τα πρωτα 2-3 έτη.
